Mądrość, powaga i wiedza kontra młodość

Wiek dojrzały przewija się przez całą historię sztuki?

Tak. W kulturze basenu Morza Śródziemnego wątki te zdominowane są przez dwa motywy czerpane z Biblii i mitologii. Postacie osób dojrzałych mieszczą się na przykład w entourage’u mitologicznym, bo kiedy popatrzymy na Zeusa, zawsze jest w sile wieku. To postać o silnej sylwetce przystojnego, dojrzałego mężczyzny. Zeus czy Hefajstos zawsze jest pokazywany w wieku poważnym, w odróżnieniu do Apolla, wiecznego młodzieńca.

Jeśli natomiast weźmiemy przykłady z Biblii, ze Starego Testamentu, to Dawid zawsze obrazowany jest jako mężczyzna młody, piękny, o bardzo chłopięcej urodzie. Natomiast jego syn król Salomon, zazwyczaj - czy to w rzeźbie, czy w malarstwie - przedstawiany jest jako poważny dostojny mężczyzna w sile wieku. Idąc tropem religijnym, postacie Mojżesza czy Abrahama zwykle pokazywane są jak postacie starszych mężczyzn, co znów potwierdza, że to właśnie z wiekiem późniejszym kojarzy się mądrość, dojrzałość, powagę. Generalnie, postacie z mitologii przedstawiane są w sile wieku, ale cechuje je tężyzna  fizyczna, a postacie biblijne zazwyczaj  są pełne mądrości i powagi.

A dzieła pokazujące dojrzały wiek w realiach codziennego życia?

Przykładem takim może być „Stara Kucharka” Diego Velázqueza (1599-1660), mistrza barokowego. Artysta dość realistycznie widzi człowieka. Kucharka znów nie jest dla nas taka stara, bo pamiętajmy, że dawniej inne były kryteria określania wieku. Ten obraz, to przykład skupienia uwagi na ludziach starszych w kameralnych warunkach domowego zacisza. Malarz przy tym po mistrzowsku oddał martwą naturę, w której otoczeniu przebywa „Kucharka...”

Im bardziej cofamy się w czasie, tym więcej odnajdujemy w sztuce wizerunków ludzi w wieku dojrzałym?

Zgadza się. Wiek dojrzały bogato reprezentowany jest w pracach religijnych. Tu możemy przytoczyć pracę Albrechta Dürera z 1506 roku pt. „Chrystus wśród doktorów”: młodzieńcza postać Chrystusa otoczona mędrcami, zasłuchanymi w jego opowieść. Konfrontują ją z księgami, które mają przy sobie, ze swą wiedzą. Znów mamy spotkanie dojrzałości-wiedzy z młodością, która przynosi nowe, świeże idee. Chrystus głosi nową Ewangelię. Płótno to można tłumaczyć na kilku płaszczyznach: spotkania starego człowieka z młodym, ale też konfrontowanie tego, co niesie nowe. Chrystus niósł Ewangelię – nowy porządek świata, stąd  mamy konfrontację ze starym porządkiem, reprezentowanym przez mędrców. Wiedzę ich na obrazie potwierdzają trzy grube, gęsto zapisane księgi.  Układ pracy jest kolisty: wokół centralnej postaci Chrystusa stoją dojrzali mężczyźni, zasłuchani, zapatrzeni, w głębokiej refleksji. Wiek dojrzały przedstawiony jest tu jako okres życiowej konieczności konfrontowania się z nowym. Umiejętności ustępowania miejsca temu co nowe, a nie kurczowego trzymania się sprawdzonych przez siebie idei i wiedzy. Brak tej umiejętności, to problem niejednej starszej osoby. Przesłanie piękne: jesteś dojrzały i mądry? Otwórz się na to, co się teraz dzieje wokół Ciebie.