Szczepionki chronią przed chorobami i powikłaniami

Choć bez wątpienia właśnie szczepienia najmłodszych budzą najwięcej emocji.  - Porzucając emocje dotyczące dyskusji na temat szczepień, w codziennej praktyce medycznej nasuwają się inne pytania - jak szczepić, żeby efekt uodpornienia był jak najdłuższy i związany z jak najmniejszym ryzykiem ewentualnych działań niepożądanych - mówi Małgorzata Drobnicka- Stępień, specjalista chorób zakaźnych, Medicover.

Szczepienia nie dotyczą jednak wyłącznie dzieci. Warto je rozważyć w każdym wieku, ponieważ pozwalają zmniejszyć ryzyko ciężkiego zachorowania, wystąpienia powikłań i następstw przebytego procesu zapalnego. - U osób starszych występują dodatkowe obciążenia zdrowotne, np. przewlekłe choroby, które mogą ulec zaostrzeniu w przebiegu infekcji. Do takich infekcji należy obecnie najczęściej w sezonie jesienno –zimowym zachorowanie na grypę, infekcje paragrypowe - mówi dr Małgorzata Drobnicka- Stępień.

Szczepienie przeciw grypie i WZW B

Szczepienie przeciwko grypie poleca się każdemu, ale przede wszystkim osobom dorosłym: po 50 roku życia, z przewlekłymi chorobami serca, nerek, cukrzycą, POCHP oraz stosującym leki immunosupresyjne, pensjonariuszom domów pomocy społecznej i innych ośrodków długoterminowej opieki, opiekunom dzieci (zwłaszcza poniżej 6 miesięcy) oraz opiekunom osób dorosłych, domownikom osób zagrożonych szczególnie ciężkim przebiegiem ryzykiem powikłań.

Na rynku polskim dostępnych jest kilka szczepionek przeciw grypie sezonowej. Ich koszt to ok. 35-50 zł. Szczepienie najlepiej wykonać przed tzw. sezonem grypowym w miesiącach od października do listopada - wtedy pojawiają się przygotowane na każdy rok szczepionki. - Ale w styczniu również można się jeszcze zaszczepić, ponieważ szczyt zachorowań to najczęściej luty/marzec - dodaje.

Innym, zalecanym szczepieniem jest szczepionka przeciwko WZW B, która wymaga podania trzech dawek w odstępach 0-1-6 miesięcy i daje odporność do końca życia. Po co starszym osobom ta szczepionka? Ponieważ z racji wieku, częściej korzystają z pomocy służby zdrowia, wymagają drobnych zabiegów, ostrych interwencji, a przebieg ostrego zakażenia wirusem HBV w niektórych przypadkach może mieć fatalne skutki.

Po 30 dniach od zakończeniu cyklu szczepienia przeciwko WZW B, warto wykonać kontrolny poziom przeciwciał przeciw WZW B- anty HBs. Wynik dodatni wskazuje na prawidłową odpowiedź po szczepieniu i nie wymaga dawek przypominających do końca życia. Koszt jednej dawki to około 40 -50 zł.

Błonica, krztusiec, tężec

U osób starszych należy rozważyć podanie dawki przypominającej szczepionki błoniczej, krztuścowej, przeciw tężcowi. - Obserwuje się bowiem wzrost liczby zachorowań na krztusiec, kiedy ochrona po szczepieniu w dzieciństwie wygasa (przyjmuje się obecnie skuteczność szczepienia na ok. dziesięć lat). – mówi lekarka. We wschodniej części Polski, w strefie przygranicznej, obserwuje się również okresowy wzrost zachorowań na błonicę (ostatnia dekada XX wieku) związany ze zmniejszoną wyszczepialnością ludności byłych krajów ZSSR. Pałeczka tężca jest bakterią, która może bytować w przewodzie pokarmowym niektórych zwierząt oraz w glebie. Wnika do rany poprzez skaleczenie, głębsze zadrapanie (zanieczyszczone narzędzia, skaleczenie starym gwoździem, drutem) i produkując toksyny może wywołać groźne następstwa, łącznie ze zgonem. Obecnie w Polsce zachorowanie na tężec jest rzadkie (szczepienia obowiązkowe według kalendarza szczepień i częste dawki przypominające). Szczepienia te należy koniecznie rozważyć przy wyjazdach w inne strefy klimatyczne.

Kiedy badanie poziomiu przeciwciał?

Przed decyzją o wykonaniu niektórych szczepień w kierunku chorób wirusowych można wykonać badania przeciwciał (m.in. WZW A, ospa wietrzna, różyczka).

- Wyniki dodatnie w klasach IgG wskazują na wcześniejszy kontakt z patogenem (przechorowanie w dzieciństwie lub szczepienie), wtedy pacjent nie wymaga  szczepień. Wyniki ujemne wskazują na brak kontaktu z patogenem i potrzebę szczepień ochronnych. Jednak nie we wszystkich jednostkach chorobowych możliwe i dostępne są testy sprawdzające poziom przeciwciał. Część z nich jest możliwa do wykonania tylko w związku z  badaniami klinicznymi, ze względu na skomplikowany proces oceny odpowiedzi poszczepiennej, a czasem, jak w przypadku szczepienia przeciw tężcowi wykazano w badaniach, że dawka przypominająca szczepionki powinna być podawana co 10 lat, żeby zachować odpowiedni poziom odpowiedzi - mówi lekarka.

Lekarze podstawowej opieki zdrowotnej właściwie nie mają wskazań do wykonywania testów określających stan uodpornienia. - Są one możliwe do przeprowadzenia jedynie w uzasadnionych sytuacjach i przeprowadzane w poradniach konsultacyjnych ds. szczepień u pacjentów zaliczanych do grup wysokiego ryzyka - mówi.      

Szczepienia przeciw pneumokokom i meningokokom

Seniorzy powinni także rozważyć szczepienie przeciw bakteriom: pneumokomom i meningokokom. U dorosłych zakażenie pneumokokami najczęściej przebiega w postaci pneumokokowego zapalenia płuc, które nawet w 25 proc. przypadków może się zakończyć zgonem. Leczenie tych zakażeń utrudnia narastająca oporność pneumokoków na antybiotyki, dlatego bardzo ważne jest zapobieganie zachorowaniom poprzez szczepienia ochronne. Szczepieniom przeciwko pneumokomom powinny się poddać wszystkie osoby powyżej 65 roku życia, palacze i astmatycy w wieku 19-64 lat oraz osoby chore na cukrzycę, obturacyjną chorobę płuc, choroby serca, a także chorzy z zaburzeniami odporności. 

Kwalifikacja do szczepień zawsze jest poprzedzona konsultacją lekarską. Lekarz musi zebrać dokładny wywiad chorobowy i zbadać pacjenta. Ma również obowiązek udzielić informacji o proponowanym/ zalecanym szczepieniu i o możliwościach wystąpienie niepożądanych odczynów poszczepiennych oraz postępowania w przypadku ich wystąpienia.

Szczepienia mogą się odbywać, według ustawy, tylko w miejscach do tego przeznaczonych - w punktach szczepień, zaopatrzonych w sprzęt i leki niezbędne w przypadku wystąpienia ciężkiego odczynu poszczepiennego. Szczepionki dostępne są tylko na receptę i nie są refundowane.

Korzystałam z książki: H.Czajka, J. Wysocki “Szczepienia w profilaktyce chorób zakaźnych”.