Stawom może pomóc zdrowa dieta!

- Stawy to połączenia między kośćmi, które razem z otaczającymi staw tkankami miękkimi pozwalają nam poruszać się, a także wykonywać wiele czynności np. pisanie na klawiaturze komputera. Oprócz tego, dzięki swej budowie pozwalają na amortyzowanie olbrzymich sił, które działają na nasz organizm, a receptory czuciowe – proprioreceptory - znajdujące się w ich obrębie, informują mózg o położeniu naszych kończyn i ostrzegają go przed możliwością wykonania ruchu, który może grozić urazem - mówi dr Przemysław Kołakowski, ortopeda, kierownik medyczny Szpitala Centrum Enel-Med.

Stawy są jednymi z najbardziej podatnych na urazy częściami ciała. W trakcie całego życia, są poddawane różnego rodzaju obciążeniom oraz urazom. To wszystko ma wpływ na ich stan. - Warto zdać sobie sprawę z tego jak duże obciążenia powodują codzienne czynności np. chodzenie. Jeśli ważysz ok. 70 kg i idziesz z prędkością 5km/h to twój staw biodrowy podlega obciążeniu równemu 320 kg przy każdym kroku, a gdy biegniesz z prędkością 10 km/h to obciążenie wynosi już ok. 410 kg w obrębie stawu biodrowego i aż 700 kg na staw kolanowy. To oczywiście nie znaczy, że powinniśmy unikać aktywności fizycznej. Prawidłowo i systematycznie wykonywane ćwiczenia służą stawom - dodaje specjalista.

Bagatelizujemy objawy i nie dbamy o stawy

Najczęściej występującą chorobą stawów jest choroba zwyrodnieniowa zwana artrozą. Może dotyczyć każdego stawu, ale najczęściej obejmuje stawy w obrębie kręgosłupa, kolanowe i biodrowe oraz drobne stawy rąk i stóp. Początkowo pacjenci skarżą się na ból w czasie ruchu, który z czasem, nasila się i dokucza, nawet w czasie odpoczynku. Wyróżniamy dwie postaci choroby: pierwotną oraz wtórną. W przypadku pierwszej, przyczyny zmian w stawach nie są znane, zaś wtórna ChZS to wynik działania wielu czynników, m.in.: urazów/obciążeń związanych z uprawianiem sportu, przeciążeń, częstego klęczenia, długotrwałego stania, wrodzonych wad budowy, a także chorób takich jak: cukrzyca, otyłość czy przebyte zapalenie stawów, zaburzenia hormonalne, a także uwarunkowania genetyczne.

Na choroby stawów, głównie kolanowego, narzekają zarówno sportowcy jak i osoby pracujące w biurze czy też wykonujące prace domowe (np. sprzątanie na kolanach) oraz osoby otyłe (staw biodrowy i kolanowy). ChZS postępuje powoli. Początkowo, po pracy lub po ćwiczeniach fizycznych pojawia się ból niektórych stawów, który charakteryzuje się wzrostem ciepła lub pieczeniem, sztywnością i podrażnieniem. Często pojawia się także w stanie spoczynku. Może być krótki lub przewlekły. Nie wolno go lekceważyć.

- Podstawowym błędem, który popełniamy jest ignorowanie objawów związanych z chorobami stawów. Kolejny to wielokrotne narażanie układu kostno-stawowego na urazy, których można uniknąć, chociażby pamiętając o prawidłowej rozgrzewce przed ćwiczeniami. Poddajemy stawy przeciążeniom dźwigając duże ciężary i zbędne kilogramy. Nie przywiązujemy również wagi do udogodnień, które daje nam nauka np. w postaci odpowiednio dobranego amortyzującego obuwia. Te zaniedbania skutkują pojawieniem się i przyspieszonym rozwojem choroby zwyrodnieniowej - przestrzega lekarz.

###

Gdy boli kolano

Stawy kolanowe należą do najczęściej atakowanych przez chorobę zwyrodnieniową, ponieważ to na nich opiera się cały ciężar ciała. Do obciążenia stawu kolanowego dochodzi np. w wyniku urazów sportowych czy niewłaściwego treningu. Dotknięte chorobą stawy bolą, stają się sztywne. Pacjenci skarżą się na ból w czasie chodzenia lub wykonywania codziennych czynności, np. wchodzenia do wanny.

Osoby uprawiające sport (np. bieganie) powinny pamiętać o właściwym przygotowaniu się do treningu. Najczęstsze błędy przez nie popełniane to nieprawidłowa technika biegania i brak treningu, poprzez który stopniowo przyzwyczaja się organizm do coraz większych obciążeń. Lekarze radzą, by przed każdym rodzajem aktywności zadbać o rozgrzewkę, zaopatrzyć się w dobre obuwie i dopasować trening do swoich możliwości. W czasie biegania kręgosłup powinien być wyprostowany, głowa nie może być zadarta do góry, patrzeć należy przed siebie, a nie pod nogi. Biegnąc, najlepiej lądować na pięcie i odbijać się z przedniej części stopy. Szkodliwe jest stawianie stopy na wewnętrzną lub zewnętrzną część buta, co powoduje po jakimś czasie ból bioder i stawów kolanowych. Odradza się bieganie po twardym podłożu, np. po asfalcie. Leki, kontrola wagi oraz ćwiczenia pomagają łagodzić objawy choroby, ale w najcięższych przypadkach konieczne jest przeprowadzenie chirurgicznego zabiegu wymiany stawu. Nieleczona ChZS może spowodować trwałą niesprawność.

Ból biodra może utrudniać chodzenie  

Innym stawem w dużym stopniu obciążonym jest staw biodrowy. Zwyrodnienie tego stawu objawia się bólem w biodrze, ale również i w pachwinie, pośladkach, wewnętrznej części uda. Choroba często ogranicza ruchy, utrudnia zgięcie stawów, przez co pacjenci skarżą się na wykonywanie codziennych czynności. Chorym ulgę przynosi chodzenie o lasce czy i kulach. Przyjmowanie leków, ćwiczenia fizyczne mogą  poprawić funkcjonalność stawów, ale jeśli ból się nasila, a jego leczenie jest nieskuteczne, konieczne jest stosowanie zabiegów chirurgicznych. Częstym schorzeniem jest także zwyrodnienie kręgosłupa. Jeśli pojawia się ból szyi lub okolicy lędźwiowej, drętwienie ramion, warto skontaktować się ze specjalistą. Niektórym osobom pomaga wykonywanie ćwiczeń fizycznych wzmacniających mięśnie pleców i brzucha.

Kwasem w staw

Obecnie nie ma sposobu na całkowite wyleczenie choroby zwyrodnieniowej. Leczenie polega na zmniejszeniu dolegliwości bólowych, ograniczeniu niesprawności oraz poprawie jakości życia. Stosuje się metody niefarmakologiczne, farmakologiczne, a w razie konieczności zabiegi chirurgiczne.  - Oprócz niesteroidowych leków przeciwzapalnych stosuje się, z dobrym skutkiem, iniekcje kwasu hialuronowego, który jest składnikiem mazi stawowej. Część lekarzy wykonuje tzw. blokady czyli podaje się leki steroidowe do wnętrza stawu, co przynosi bardzo szybka ulgę. Niestety zbyt częste ich stosowanie może uszkadzać m.in. powierzchnie stawowe - dodaje dr Przemysław Kołakowski.

Innymi metodami są np. kinezyterapia i fizykoterapia. Ważne by były wykonywane przez doświadczonego fizjoterapeutę. Kiedy jednak leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych efektów lub ze względu na wielkość zmian nie powinno być dłużej stosowane, pozostaje leczenie operacyjne.

Nieleczona choroba z reguły postępuje, z czasem doprowadzając do niesprawności, przewlekłego bólu i pogorszenia jakości życia.

###

Więcej ruchu, mniej kilogramów

Lekarze zachęcają chorych do zmiany trybu życia proponując odpowiedni wysiłek fizyczny, a osobom otyłym zmniejszenie masy ciała. - Ruch nie szkodzi chorym stawom. Każdy sport wykonywany z rozwagą nie tylko nie zniszczy stawów, ale je wzmocni. Podczas ruchu, w stawie następuje wymiana płynu stawowego. Dzięki temu następuje wypłukiwanie czynników zapalnych i nie dochodzi do niszczenia stawu - mówi. Osoby z chorobą zwyrodnieniową powinny zwracać uwagę na to, w jaki sposób się ruszać i czego unikać. Osoby cierpiące na zwyrodnienie stawu kolanowego powinny unikać wyskoków, podskoków i wszelkich form treningu, które je wykorzystują, takich jak wskakiwanie na platformę. Dla tych osób niebezpieczne może być też bieganie i wypady. Bezpieczne natomiast są treningi na rowerze stacjonarnym, co wzmacnia kolana. W chorobie zwyrodnieniowej niezwykle ważna jest także rehabilitacja, która wzmacnia mięśnie oraz poprawia ruchomość stawów.

Dieta też ma znaczenie

Kolejną istotną kwestią jest prawidłowe odżywianie się. Właściwie dobrana dieta ma wpływ na regenerację stawów oraz zwiększanie ruchomości. Szczególnie ważne jest dostarczenie organizmowi witamin: A, którą znajdziemy m.in. w surowych owocach i warzywach, C, obecną m.in. w cytrusach, a także E, którą można znaleźć np. w orzechach, pestkach, oliwie. W diecie nie powinno zabraknąć także selenu (np. produkty zbożowe, jaja, mięso) oraz kwasów tłuszczowych omega-3 (głównie tłuste, morskie ryby). Źródłem tych kwasów, są także oleje roślinne: rzepakowy, lniany, z pestek i orzechów włoskich. Duże znaczenie ma także odpowiednia podaż białka, które znajdziemy m.in. w nabiale.