www.superstarsi.pl

Otyłość. Nadmiar energii spożytej nad energią wydatkowaną

Częstość występowania nadwagi i otyłości wzrasta wraz z wiekiem

Choć otyłość nie do końca można nazwać chorobą, na pewno znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia wielu chorób i na pewno skraca życie!

Komórki tłuszczowe muszą powiększać się, by pomieścić w sobie ciągle dopływający do magazynów tłuszcz, pochodzący nie tylko z tłuszczu spożytego w nadmiarze, ale również z węglowodanów i białek, które, gdy jest ich zbyt dużo, są przekształcane przez wątrobę również w tłuszcz.  Komórki tłuszczowe muszą powiększać się, by pomieścić w sobie ciągle dopływający do magazynów tłuszcz, pochodzący nie tylko z tłuszczu spożytego w nadmiarze, ale również z węglowodanów i białek, które, gdy jest ich zbyt dużo, są przekształcane przez wątrobę również w tłuszcz.

Konsekwencją otyłości , a więc stanu powstającego w wyniku nadmiaru energii spożytej nad energią wydatkowaną, jest nadmierna masa ciała w stosunku do wzrostu.

Nadwagę i otyłość śmiało można zaliczyć do epidemii XXI wieku. W stanach Zjednoczonych ponad 54 proc. dorosłej populacji cierpi na nadwagę, a ponad 22 proc. ma otyłość. W Polsce statystyki są podobne. Obliczono także, że Amerykanie wydają ponad trzydzieści miliardów dolarów rocznie na różne programy odchudzające i preparaty wspomagające odchudzanie.

Jak wykazują badania epidemiologiczne, częstość występowania nadwagi i otyłości wzrasta wraz z wiekiem. Dla przykładu, w badaniach prowadzonych przez Instytut Żywności i Żywienia stwierdzono, że wśród Polaków w wieku 19-29 lat, otyłość występuje u 3-4 proc. populacji,  a wieku 50-59 lat - już u ponad 25 proc..

Dlaczego tak się dzieje? Z biegiem lat nasza aktywność fizyczna spada do poziomu minimalnego, często niemalże zerowego. Telewizor, komputery, samochody, stresy, które często po prostu odbierają nam ochotę do bardziej aktywnego trybu życia. Z wiekiem też często rośnie nasze upodobanie do smacznego, obfitego jedzenia, które nie byłoby takim strasznym grzechem, gdybyśmy więcej się ruszali.

Do tego wszystkiego dołącza się fizjologia – na każdą dekadę życia przypada 2 proc. spadek energii, jaką organizm zużywa na swoje podstawowe potrzeby. Tak więc, w wieku 40-50 lat powinniśmy mu dostarczyć wraz z pożywieniem mniej energii niż na przykład w wieku lat 20. A zwykle czynimy dokładnie odwrotnie. Nie trudno w takich warunkach o nadmiar energii spożytej w stosunku do  energii wydatkowanej. Ten nadmiar, zgodnie z prawem, że „w przyrodzie nic nie ginie” musi się gdzieś podziać... no i podziewa się ... w naszej tkance tłuszczowej.

 

 

Jak sprawdzić czy nasza masa ciała jest prawidłowa?

 

Najczęściej stosowanym miernikiem, informującym o tym, czy mamy prawidłową masę ciała, nadwagę, czy też otyłość jest – coraz szerzej znany - wskaźnik masy ciała – BMI (body mass index). szybko mozna go obliczyć korzystając z kalkulatora BMI

Stouje się w nim następujący wzór:

BMI (kg/ m2) = masa ciała (kg):[wzrost (m)] 2

Wzrost trzeba wyrazić w metrach, a nie w centymetrach – czyli np. 170 cm wzrostu to 1,7 m i taką wartość trzeba podnieść do kwadratu i przez uzyskany wynik podzielić masę ciała wyrażoną w kilogramach.

Wynik, który uzyskasz, jasno Ci powie czy masz prawidłową masę ciała.

Jeśli ważysz 65 kg i masz wzrostu 160 cm, (czyli 1,6 m) twój wskaźnik masy ciała będzie wynosił:

65 kg:[1,6m]2=65 kg:2,56m2=25,4 kg/m2   

Wynika z tego, że w stosunku do swego wzrostu ważysz nieco za dużo.

 

 

###

 

 

Niezbędny tłuszcz

 

Jednak określenie relacji między wzrostem a masą ciała to tylko jeden z kilku aspektów pomiaru stanu odżywienia. Bardzo istotną cechą otyłości jest nadmierna ilość tłuszczu w organizmie. Na masę naszego ciała składają się bowiem: masa kości, mięśni, organów wewnętrznych (wątroba, nerki, płuca itp.), płynów wewnątrzustrojowych i wreszcie tkanki tłuszczowej. Warto zaznaczyć, że woda stanowi 60-65 proc. całkowitej masy ciała człowieka. Często suma tych składowych, innych niż tkanka tłuszczowa, jest określana jako beztłuszczowa masa ciała.

Zawartość tłuszczu w organizmie powinna stanowić około 25 proc. masy ciała u kobiet i 15 proc. u mężczyzn. Na całkowitą ilość tłuszczu zawartą w organizmie składa się tzw. tłuszcz niezbędny do prawidłowego przebiegu funkcji fizjologicznych (obecny w szpiku, sercu, płucach, śledzionie, nerkach, jelitach, mięśniach i w tkankach układu nerwowego) oraz tzw. tłuszcz zapasowy (zgromadzony w tkance tłuszczowej pod skórą i wokół organów wewnętrznych, chroniący je przed urazem). Redukcja tkanki tłuszczowej do ilości mniejszej niż ilość niezbędnego tłuszczu, jest groźna dla organizmu i wiąże się z zaburzeniami w jego funkcjonowaniu.

 

Przybliżony prawidłowy procentowy skład masy ciała w zależności od płci:

 

Składowa masy ciała

Mężczyźni

Kobiety

Tłuszcz całkowity, w tym:

15 proc.

25 proc.

          tłuszcz zapasowy

12 proc.

13 proc.

          tłuszcz niezbędny

3 proc.

12 proc.

Mięśnie

44,8 proc.

38 proc.

Kości

14,9 proc.

12 proc.

Pozostałe

25,3 proc.

25 proc.

                       

Źródło: Mahan L.K., Escott-Stump S.: Food, Nutrition and Diet Therapy. W.B. Saunders Company, USA, 2000.

 

 

###

 

 

Cecha właściwa otyłości: nadmiernie rozwinięta tkanka tłuszczowa

 

Komórki tłuszczowe muszą powiększać się, by pomieścić w sobie ciągle dopływający do magazynów tłuszcz, pochodzący nie tylko z tłuszczu spożytego w nadmiarze, ale również z węglowodanów i białek, które, gdy jest ich zbyt dużo, są przekształcane przez wątrobę również w tłuszcz.

Komórki tłuszczowe, czyli adipocyty, charakteryzują się ogromną zdolnością powiększania swych rozmiarów. Jednak, gdy ich możliwości dalszego rozszerzania zostają przekroczone, dochodzi do zwiększania się ich liczby. W czasie odchudzania się zmniejsza się objętość adipocytów, natomiast ich liczba nie ulega zmianie.

 

 

Różne typy otyłości

 

W charakterystyce otyłości bardzo istotną sprawą jest rozmieszczenie, czyli dystrybucja w organizmie tkanki tłuszczowej.

Gdy nadmiar tłuszczu zgromadzony jest głównie w okolicach brzucha, mówimy o otyłości brzusznej, androidalnej, bądź otyłości typu „jabłko”. Ten rodzaj otyłości jest bardziej powszechny wśród mężczyzn, chociaż w Polsce możemy go zauważyć również u wielu kobiet.

Zgromadzenie tłuszczu głównie w okolicy ud i pośladków daje nam otyłość pośladkowo-udową, czyli typu gynoidalnego, o kształcie gruszki – bardziej charakterystyczną dla kobiet.

Dla porządku musimy jeszcze powiedzieć, że wyróżnia się także otyłość, określoną jako nadmierne równomierne otłuszczenie ciała.

Opisanie rodzaju otyłości jest bardzo ważne. Zagrożenie dla zdrowia stwarza bowiem głównie otyłość typu brzusznego. To ona zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy, nadciśnienia i innych chorób układu krążenia.

Najprostszym sposobem określenia typu otyłości jest pomiar obwodu talii. Gdy u mężczyzn przekracza on 102 cm, a u kobiet 88 cm, świadczy to o przeważającym nagromadzeniu tłuszczu w okolicy brzucha. Czasem może się też zdarzyć, że BMI jest bliski normy, jednak obwód talii przekracza wskazane wartości. Również i to oznacza, że musisz zawalczyć o spalenie nadmiaru tłuszczu, gdyż twoje zdrowie znajduje się w pewnym niebezpieczeństwie.

 

###

 

Jak organizm zużywa energię

 

Wspomnieliśmy, że otyłość powstaje w wyniku nadmiaru energii spożytej nad energią wydatkowaną. Przyjrzyjmy się więc, jak nasz organizm zużywa energię:

 

Wydatkowanie energii w organizmie

 

Rodzaj aktywności

Procent

wydatkowanej energii

Spoczynkowa przemiana materii (RMR - resting metabolic rate)

 

60-75 proc.

Aktywność fizyczna

 

15-30 proc.

Termiczny efekt żywności

(tzw. termogeneza, TEF – thermic effect of food))

ok. 10 proc.

Źródło: Mahan L.K., Escott-Stump S.: Food, Nutrition and Diet Therapy. W.B. Saunders Company, USA, 2000.

 

Jak wynika z tego zestawienia, najwięcej energii pochłania spoczynkowa przemiana materii – czyli wszelkie zjawiska fizjologiczne, które dzieją się w organizmie w czasie spoczynku. Zależy ona od wielu czynników, między innymi od płci i wieku.

U kobiet z natury jest ona niższa o 5-10 proc. niż u mężczyzn o tym samym wzroście i masie ciała. Co ważne, o czym wspomnieliśmy już na samym początku, począwszy od ok. 18 roku życia, RMR (spoczynkowa przemiana materii) obniża się o 2-3 proc. na każdą dekadę życia. Znaczy to, że im jesteśmy starsi, tym mniej energii potrzebuje nasz organizm, aby prawidłowo funkcjonować.

Tajemnicze określenie - termiczny efekt żywności – oznacza energię zużytą podczas spożywania, trawienia, wchłaniania i metabolizowania żywności. Dodanie do posiłku musztardy, czy przyprawy typu chili może zwiększyć TEF nawet o kilka procent.

Lekarze określają otyłość także jako wieloczynnikowe odchylenie w stanie zdrowia, będące wynikiem oddziaływania czynników zarówno środowiskowych, jak i genetycznych. Może bowiem istnieć predyspozycja genetyczna do rozwoju otyłości. Fakt ten jednak nie oznacza, iż osoba predysponowana jest skazana na bycie otyłą. Oznacza on jedynie, iż taka osoba musi w sposób szczególny dbać o swój bilans energetyczny, tak, aby ilość spożytej energii nie przekraczała energii wydatkowanej.

Jeśli więc w twojej rodzinie wiele osób ma tendencję do nadwagi w wieku starszym, ty jak najwcześniej zwróć uwagę na kaloryczność swoich posiłków i zadbaj o aktywność fizyczną.