Jak korzystać ze słońca, nie szkodząc sobie?

Słońce jest źródłem zdrowia człowieka, dostarcza energii, promienie słoneczne stymulują metabolizm, dzięki nim ośrodkowy układ nerwowy działa sprawnie. Promieniowanie ultrafioletowe zwiększa produkcję witaminy D, która jest niezbędna do dobrego stanu kości, dlatego słońce jest niezastąpione w profilaktyce osteoporozy. Witamina D odgrywa też dużą rolę w walce z rakiem piersi, prostaty i okrężnicy. Jednak by słońce przynosiło zdrowie, a nie szkodziło – trzeba z kąpieli słonecznych korzystać w sposób roztropny.

Szkodzą i promienia UVB, i UVA

Promieniowanie ultrafioletowe jest podzielone na dwa zakresy: promienie UVB, obejmują długość 290-320 nm, promienie UVA – 320-400 nm.

Krótsze fale UVB mają większą energię, penetrują zewnętrzne warstwy skóry i przez wiele lat uważane były za główną przyczynę uszkodzeń skóry, m.in. za oparzenia słoneczne, starzenie się skóry, a także jej nowotwory. W ostatnich latach udowodniono jednak, że również promienie UVA niekorzystnie oddziałują na skórę.

Z najsilniejszym promieniowaniem mamy do czynienia latem w godzinach południowych, ale w górach zimą jest ono w tym samym czasie równie duże.

Fotostarzenie się skóry

Długie przebywanie na słońcu oraz wizyty w solarium powodują fotostarzenie się skóry. Jest ono w pewnym zakresie procesem naturalnym, ale o ile zmiany w  skórze poddanej umiarkowanej ekspozycji na promienie słoneczne zachodzą stopniowo, i w późniejszym wieku, o tyle w skórze poddanej regularnej i intensywnej ekspozycji zmiany zachodzą znacznie wcześniej, skóra 40-latka może być w kondycji skóry osoby 70-letniej: szorstka, sucha, małoelastyczna, poorana głębokimi zmarszczkami.

Nie tylko estetyczny aspekt jest istotny, ważniejsze są zmiany, mogące powodować stany chorobowe takie, jak: zaburzenia rogowacenia i pigmentacji (przednowotworowe), teleangiektazje związane z posłonecznym zniszczeniem naczyń krwionośnych, przerost gruczołów łojowych i elastora. Istotą elastory jest zwiększenie liczby nieprawidłowo zbudowanych komórek i włókien elastyny, które tworzą patologiczne masy amorficznego materiału w postaci grudek i guzków gromadzących się w skórze właściwej.

Kolejnym problemem są przebarwienia skóry, spowodowane zaburzeniem działania komórek, które odpowiadają za produkcję melaniny, regulującej zabarwienie skóry. Plamy i przebarwienia pojawiają się głównie w miejscach szczególnie narażonych na operowanie słońca, czyli na twarzy, dłoniach i dekolcie. W naskórku zachodzą zmiany rozkładu barwnika, piegi i plamy – większe lub mniejsze – wiążą się z przerostem lub zanikiem naskórka i odkładaniem się pofragmentowanych włókien elastycznych.

###

Żeby wolne rodniki nie szalały

Zbyt duże promieniowanie UV zwiększa również ilość wolnych rodników, które negatywnie wpływają na skórę. Nie tylko przyspieszają starzenie się skóry, ale też niszczą – pośrednio – włókna kolagenowe, a nawet atakują DNA. Najlepszym sposobem na walkę z wolnymi rodnikami jest jedzenie jak największej ilości warzyw i owoców, bogatych w witaminy A, E i C. Specjaliści podkreślają, że zwłaszcza witamina C ma olbrzymie znaczenie dla odtwarzania prawidłowych włókien kolagenu. Dobroczynne działanie dla skóry mają też nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3.

Najgroźniejszym schorzeniem skóry, spowodowanym promieniowaniem UV są oczywiście nowotwory. Oparzenia skóry zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia czerniaka, bo promieniowanie niszczy materiał genetyczny – to z kolei powoduje, że komórki obumierają. Drobne uszkodzenia mogą przyczynić się do powstania nowotworu. Oparzenia słoneczne z dzieciństwa zwiększają ryzyko raka już w wieku dojrzałym.

Moc w filtrach i antyoksydantach

Profilaktyka czerniaka polega na samodzielnej kontroli stanu skóry  kilka razy w roku (trzeba obserwować wszystkie zmiany na skórze, zwłaszcza te o nieregularnym charakterze lub zwiększające się w widoczny sposób) i zabezpieczaniu skóry przed promieniowaniem dzięki stosowaniu preparatów ochronnych z filtrami UV – muszą być one odpowiednio dobrane do rodzaju skóry, karnacji, czyli tzw. fototypu.

Filtry chemiczne pochłaniają szkodliwe promienie i neutralizują wolne rodniki. Chronią one również przed promieniami UVB. W kosmetykach są również zawarte filtry fizyczne, np. tlenek cynku czy tlenek tytanu. Oba działają na zasadzie rozpraszania promieni UV i zabezpieczają głównie przed promieniowaniem UVA. Przebywając na plaży, warto chronić również włosy (i skórę głowy) najlepiej spryskując je specjalnym preparatem z filtrami.

W tej chwili producenci kosmetyków stosują ujednolicone oznaczenia na opakowaniach, podając wysokość filtrów w SPF (Sun Protection Factor). Niska ochrona to SPF 6 i 10. Średnia ochrona to SPF 15, 20 i 25. Wysoka ochrona to SPF 30 i 50, zaś bardzo wysoka ochrona (SPF 50+) oznacza pomiar SPF powyżej 60.

Pełną ochronę przeciwsłoneczną zapewniają nutrikosmetyki (stosuje się je razem z kosmetykami!), zawierające  witaminy C i E, beta-karoten, polifenole, koenzym Q10, selen, likopen.

###

Dekalog rozsądnego plażowicza

1.      Nie wychodzi na słońce w godzinach 10.00-15.00

2.      Sprawdza, czy przyjmowane leki (również ziołowe) nie mają działania fotouczulającego.

3.      Na pół godziny przed wyjściem na słońce smaruje twarz i ciało kosmetykami z odpowiednim do fototypu filtrem UV, pamięta o zabezpieczeniu ust pomadką ochronną.

4.      Nosi nakrycie głowy i okulary przeciwsłoneczne

5.      Nigdy nie zasypia na słońcu.

6.      Pamięta, że woda zwielokrotnia działanie słońca.

7.      Przebywając na słońcu co dwie godziny i za każdym razem po wyjściu z wody na nowo aplikuje sobie cały zestaw kosmetyków z filtrem

8.      Nie opala się „plackiem”, zażywa kąpieli słonecznych w ruchu.

9.      Pije dużo wody mineralnej i soków

10.  Po kąpieli słonecznej zawsze stosuje balsam po opalaniu