Na diecie do końca życia

Celiakia (choroba trzewna) jest schorzeniem o podłożu genetycznym spowodowanym wrodzoną nietolerancją glutenu - białka zbóż zawartego w pszenicy, życie, jęczmieniu, owsie. Nieleczona prowadzi do zaniku kosmków jelita cienkiego, przez co zaburzone jest wchłanianie składników odżywczych, ponadto jest przyczyną występowania różnych dolegliwości: biegunki, nudności, wymiotów, bólów brzucha, głowy, zmęczenia. Na jej rozwój wpływają czynniki genetyczne, immunologiczne oraz środowiskowe, np. rodzaj diety, wiek wprowadzenia do żywienia glutenu, infekcje.

- W ostatnich latach obraz kliniczny celiakii uległ zmianie. Rzadziej rozpoznaje się chorobę u niemowląt i małych dzieci, co najprawdopodobniej ma związek z późniejszym wprowadzaniem glutenu do diety niemowlęcia, częściej zaś występuje celiakia w postaci niemej i utajonej u starszych dzieci lub osób dorosłych po 40. roku życia - mówi dr n.med. Anna Zmarzły z wrocławskiej Poradni Specjalistycznej Żywienia Klinicznego przy ul. Grabiszyńskiej.

Trudna diagnoza

Większość osób nie zadaje sobie sprawy, że choruje, ponieważ chorobę trudno od razu wychwycić. Rozpoznanie jej u dzieci na ogół nie sprawia trudności. U dorosłych, zwłaszcza u tych, u których objawy występują dopiero po 40. roku życia pojawiają się opóźnienia w postawieniu diagnozy. - Wiele objawów przypisywanych jest innym schorzeniom. Celiakii, która może być skąpo objawowa lub pełno objawowa towarzyszyć mogą następujące objawy: przewlekła biegunka, chudnięcie, wzdęcia, osłabienie, zespół złego wchłaniania, niedokrwistość, zapalenie naczyń, osteoporoza, zapalenie stawów, depresje, nerwice, zapalenie nerek, cukrzyca, aftowe zapalenie jamy ustnej, choroby włosów i paznokci. U wielu chorych obserwuje się występowanie obfitych, tłuszczowych, cuchnących i rozlanych stolców  - mówi dr Anna Zmarzły.

Celiakia u dorosłych może przebiegać w postaciach: jawnej, niemej, utajonej i późno zaczynającej się. Najłatwiejsza do rozpoznania jest postać jawna. Bezobjawowy przebieg typowy jest dla pacjentów, którzy po latach stosowania diety bezglutenowej przerwali leczenie. Gastroenterolog, by postawić diagnozę zleca badania serologiczne krwi na obecność przeciwciał wskazujących na występowanie nietolerancji glutenu oraz biopsję  kosmków  jelita cienkiego.

– Zdarzają się przypadki nietypowe, wymagające  wnikliwych badań immunologicznych i genetycznych - dodaje dr Zmarzły. Pacjentowi  po przeprowadzeniu diagnostyki (nigdy przed) zaleca się ścisłą dietę bezglutenową. Jeśli widać poprawę stanu zdrowia w czasie jej stosowania, jest to ostatecznym potwierdzeniem choroby. 

###

Tylko produkty z przekreślonym kłosem

Jedyną metodą leczenia celiakii jest stosowanie przez całe życie ścisłej diety bezglutenowej, która znacząco poprawia jakość życia. U małych dzieci poprawa następuje na ogół szybko, natomiast u osób dorosłych efekt terapeutyczny uzyskuje się po kilku tygodniach. Co ważne, dietę należy stosować przez całe życie. - Osoby, które w dzieciństwie miały rozpoznaną celiakię i w którymś momencie przerwały dietę, w dorosłości mają poważne objawy (biegunki, zespół złego wchłaniania, niedokrwistość, osteoporozę, niepłodność) niebezpieczne dla zdrowia i życia - mówi specjalistka. 

Światowa Organizacja Zdrowia za produkty bezglutenowe uznaje pokarmy z surowców naturalnie bezglutenowych, jak np.  kukurydza, ryż, fasola, soja, gryka, soczewica, lub ze skrobi pszennej zawierającej poniżej 1 mg glutenu w 100 g. Produkty powinny być oznakowane jako „bezglutenowe”.

Bezpiecznie można jeść mąkę ryżową, kukurydzianą, ziemniaczaną, soję, mleko, przetwory mleczne, mięso, warzywa, owoce, orzechy, proso, tapiokę, grykę, pić wino. - Dozwolone są też wszystkie tłuszcze, cukier, miód, przyprawy, sól, pieprz, kawa, herbata, kakao - mówi lekarka.

Produkty zabronione dla osób na diecie bezglutenowej to: żywność zawierająca żyto, pszenicę, jęczmień czyli m.in. kasza manna, kasza jęczmienna i owsiana, mąki z tych zbóż. - Warto wiedzieć, że gluten jest dodawany do wielu produktów, m.in. do wędlin, mielonego mięsa, do słodyczy, śmietany, jogurtów, deserów, konserw, zup w proszku, do musztardy, kawy i herbaty instant, do leków, a nawet do piwa. Dlatego osoby będące na diecie powinny kupować produkty, na których widnieje znaczek z przekreślonym kłosem lub jest napisane, że są bezglutenowe - dodaje dr Anna Zmarzły.

Oprócz diety bezglutenowej zaleca się przyjmowanie witamin, głównie kwasu foliowego, mikroelementów oraz regularne ćwiczenia fizyczne.

- Zdarza się, że pomimo stosowania diety bezglutenowej, objawy celiakii nie ustępują. Wówczas należy powtórzyć badania serologiczne oraz sprawdzić czy nie występują inne choroby. Czasem wystarczy dokładnie przeanalizować z pacjentem jego dietę bowiem nawet niewielkie domieszki glutenu mogą wywoływać objawy - dodaje specjalistka. Rokowanie w chorobie trzewnej wcześnie rozpoznanej i właściwie leczonej jest dobre. Przebieg choroby u pacjentów nieleczonych jest przewlekły, prowadzący do wyniszczenia, trwałego kalectwa, do nowotworów jelita cienkiego, a nawet przedwczesnej śmierci. Zdarza się, że skrajnie wyniszczeni pacjenci wymagają nawet żywienia pozajelitowego.