Ryzyko kontuzji rośnie wraz z wiekiem

Wyróżniamy dwa rodzaje urazów: bezpośrednie i przeciążeniowe, czyli te, które powstają jako suma mikrourazów kumulujących się w dłuższym czasie: zapalenia mięśni i ścięgien (np. tzw. łokieć tenisisty) albo złamania zmęczeniowe.

Urazy bezpośrednie
 

- Stłuczenie, objawia się krwiakiem, potocznie zwanym siniakiem i opuchlizną. Dochodzi do niego, gdy zewnętrzna siła zadziała na tkanki miękkie: tkankę podskórną i mięsień.

- Skręcenie, uszkodzenie torebki stawowej i więzadeł otaczających staw. Najczęściej zdarza się skręcie stawu skokowego (tzw. kostki), kolana lub stawów ręki. Objawy: ból, obrzęk, zmniejszona ruchomość w stawie.

- Zwichnięcie, przemieszczenie się powierzchni stawowych tak, że tracą ze sobą kontakt. Objawy zwichnięcia są podobne do objawów skręcenia, ale często towarzyszy im deformacja stawu i całkowita niemożność wykonania ruchu.

- Złamanie, pęknięcie lub złamanie kości na skutek zadziałania na kość bardzo dużej siły. Towarzyszy temu bardzo silny ból, obrzęk, krwiak, a także nieprawidłowa ruchomość.

 

Przy urazach bezpośrednich obowiązuje zasada PRICE

Nazwa PRICE pochodzi od pierwszych liter angielskich wyrazów:

- Protection (ochrona): uszkodzone miejsce trzeba unieruchomić. Nie wolno obciążać kontuzjowanej kończyny. Rękę można zawiesić na bandażu, taśmie czy chuście. Nogę uruchomić za pomocą szyny. Takie działanie zapobiega dalszym uszkodzeniom. Pomocne są ortezy, czyli gotowe stabilizatory.

- Rest (odpoczynek): poruszanie kontuzjowaną kończyną należy ograniczyć
do minimum. Gdy ruch powoduje bół, nie wolno nią ruszać wcale. Odpoczynek ułatwia gojenie się uszkodzeń.

- Ice (lód): schładzanie zmniejsza ból, obrzęk i ogranicza stan zapalny. Zimny okład z lodu albo paczuszek z żelem (tzw. cold pack) należy zastosować od razu (jak najszybciej) po doświadczeniu urazu i kontynuować chłodzenie przez kilka dni. Okład trzymamy 15-20 minut, z dwu-, trzygodzinną przerwą. Im mniej czasu upłynęło od urazu, tym okłady należy robić częściej.

Compression (ucisk): po zimnym okładzie dobrze jest w miarę ciasno zabandażować kontuzjowany staw lub mięsień, nawijając bandaż w kierunku serca, by zapobiec obrzękowi.

Elevation (uniesienie): zaraz po urazie powinno się unieść kontuzjowaną kończynę powyżej poziomu serca, by zmniejszyć obrzęk.

###

PRICE stosuje się przez 48 do 72 godzin po urazie. Zasada PRICE sprawdza się w każdej kontuzji – nieważne czy to tylko stłuczenie, czy wymagające szybkiej interwencji specjalisty złamanie lub zwichnięcie.  W każdym bezpośrednim urazie zasada PRICE minimalizuje skutki i przyspiesza proces zdrowienia.

Gdy po 2-3 dniach ból po niegroźnej kontuzji nie ustępuje albo wręcz się nasila, trzeba skonsultować uraz z chirurgiem.

Uwaga! Poważne kontuzje grożą powikłaniami! Wymagają natychmiastowego leczenia, czyli zasady PRICEMM. Dodane litery MM oznaczają: medication (leczenie) i modalities (zabiegi fizykoterapii i rehabilitacja).

Przy ciężkich kontuzjach lekarz zastosuje opatrunki gipsowe lub specjalistyczne stabilizatory (ortezy), czasem niezbędna jest nawet interwencja chirurgiczna.

Ponieważ długie unieruchomienie stawów powoduje osłabienie mięśni i struktury chrząstki, zaburzenia czucia głębokiego i przykurcze ograniczające ruchomość, powrót do pełnej sprawności wymaga rehabilitacji – właściwych, regularnych ćwiczeń i zabiegów fizykoterapeutycznych.