Zasada Janosika?

Co roku, w marcu, waloryzowane są emerytury, by nie traciły na wartości. Do 2011 roku waloryzację procentową obliczano na podstawie wskaźnika inflacji oraz co najmniej 20 procent wskaźnika wzrostu płac w przedsiębiorstwach. Ponieważ w 2011 r. w Polsce był stosunkowo wysoki poziom inflacji i niezła kondycja gospodarki, w 2012 roku wskaźnik waloryzacji emerytur wyniósłby 4,8 proc. Ale nie wyniesie, bo parlament uchwalił, że w 2012 roku – ze względu na trudną sytuację finansów publicznych i europejski kryzys gospodarczy – będzie obowiązywać waloryzacja kwotowa. Czyli, że bez względu na wysokość świadczenia każdy emeryt dostanie co miesiąc o 71 zł więcej (brutto).

Kto i ile zyska, kto i ile straci

Zyskają emeryci, którzy do lutego 2012 roku z ZUS-u i KRUS-u dostawali nie więcej niż 1480 złotych. Przy waloryzacji procentowej otrzymaliby miesięcznie mniej, niż przy kwotowej. Np. emeryt otrzymujący 1,3 tys. zł, przy waloryzacji procentowej zyskałby 62,4 zł.

Ale emeryci, których świadczenie wynosi np. 2,5 tysiąca zł, mają powody do narzekań: zamiast 120 złotych dostaną tylko 71 zł.

Oczywiście, jeśli zasady waloryzacji w ciągu roku nie ulegną zmianie. Czy to jest możliwe?  Tak, bo prezydent co prawda podpisał ustawę – a więc waloryzacja od 1 marca rusza i ZUS i KRUS będą wypłacać wyższe świadczenia, ale jednocześnie skierował zapytanie do Trybunału Konstytucyjnego, czy ustawa wprowadzająca waloryzację kwotową jest zgodna z konstytucją.  W oficjalnym komunikacie Kancelaria Prezydenta przekazała informację, że Bronisław Komorowski „podziela intencje, które przyświecają waloryzacji kwotowej w 2012 roku - czyli wolę poprawy sytuacji najmniej zamożnych emerytów i rencistów”. Jednocześnie jednak część ekspertów prezydenckich nie ukrywała swoich wątpliwości, czy waloryzacja kwotowa jest konstytucyjna.

Zmiana nie wpływa na finanse publiczne

Rząd na waloryzację kwotową przeznaczył tę samą sumę, która by użyta była przy waloryzacji procentowej. Tak więc trudno uznać, że zmiana zasad waloryzacji emerytur była podyktowana trudną sytuacją finansów publicznych, co może mieć konsekwencje dla wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Bo choć Trybunał Konstytucyjny już nie raz stanął na stanowisku, że rząd podejmując decyzje dotyczące obywateli nie może abstrahować od bieżącej sytuacji finansów publicznych, w tym wypadku nie musi podzielić argumentu rządu, że w czasach kryzysu trzeba chronić biedniejszych emerytów kosztem zamożniejszych. Bowiem wysokość emerytury zależy przede wszystkim od stażu pracy i uzyskiwanych zarobków – przynajmniej w nowym systemie emerytalnym.

Niewykluczone oczywiście, ze sędziowie wezmą pod uwagę główny argument rządu, opierający się na fundamentalnej zasadzie sprawiedliwości społecznej, że w czasie kryzysu trzeba przede wszystkim chronić najsłabszych obywateli. Niewątpliwie wzrost cen – żywności, leków, mediów, mieszkań – odczuwają oni boleśniej, niż ci, którzy mają wyższe świadczenia.

###

Co się stanie, jeśli Trybunał Konstytucyjny uzna zmianę za niekonstytucyjną

Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego sprawie waloryzacji emerytur nadali priorytet, można się więc spodziewać, że jeszcze przed latem zapadnie orzeczenie w tej sprawie. Co się stanie, jeśli sędziowie uznają, że waloryzacja kwotowa jest niekonstytucyjna? Największe zamieszanie nastąpiłoby, gdyby temu orzeczeniu towarzyszyła klauzula, że przepisy tracą swoją ważność wraz z ogłoszeniem werdyktu. Wówczas rząd musiałby w trybie pilnym zmienić prawo i dla emerytów, którzy stracili na waloryzacji kwotowej, wprowadzić wyrównanie. Czy mniej zamożni emeryci, dla których waloryzacja kwotowa jest korzystniejsza niż procentowa mieliby stracić część dodatku? Raczej nie, bo byłoby to sprzeczne z zasadą praw nabytych – państwo obiecało coś obywatelom, więc musi dotrzymać słowa.

Taki werdykt, zdaniem wielu ekspertów, jest jednak mało prawdopodobny. Trybunał może stwierdzić niekonstytucyjność przepisu i jednocześnie dać czas rządowi – np. rok – na jego poprawienie. A waloryzacja kwotowa przestanie obowiązywać – co zapowiedział już rząd – w 2013 roku. To rozwiązanie wielu prawników wskazuje jako najbardziej prawdopodobny scenariusz.

Zmiana zasad waloryzacji dotyczy wszystkich, którzy pobierają zarówno z ZUS jak i KRUS, a także ze specjalnych jednostek, wypłacających świadczenia byłym policjantom, strażakom i innym funkcjonariuszom, żołnierzom, a także pracownikom więziennictwa.

Waloryzacja kwotowa a inne świadczenia

Waloryzacja kwotowa wpłynie też na wysokość najniższych świadczeń (wzrosną one o dużo więcej, niż przy waloryzacji procentowej).

Najniższa emerytura, najniższa renta rodzinna z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz renta rolnicza przed waloryzacją wynosiły 728,18 zł. Po waloryzacji kwotowej wyniesie 799,18 zł.

 

Inne świadczenia, które w 2012 roku wzrosną o 71 złotych (brutto):

- renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową,

- renta socjalna,

- świadczenie przedemerytalne.

Dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy i dla renty wypadkowej podwyżka wyniesie 53,25 zł, czyli 75 proc. z 71 zł.

###

Waloryzacja procentowa dodatków z ubepoieczenia społecznego

O 4,8 proc. wzrosną:  

- dodatek pielęgnacyjny: ze 186,71 zł do 195,67 brutto

- dodatek dla sierot zupełnych z 350,94 zł do 367,78 zł brutto

- dodatek pielęgnacyjny dla inwalidy wojennego całkowicie niezdolnego do pracy i samodzielnej egzystencji z 280,07 zł do 293,51 zł brutto

- dodatek kombatancki ze 186,71 do 195,67 zł brutto

- dodatek dla nauczycieli za tajne nauczanie w czasie II światowej ze 186,71 zł do 195,67 zł brutto

- świadczenie przysługujące osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i ZSRR. W tej chwili wynosi od 9,36 zł do 186,71 zł. Po waloryzacji od 9,80 zł do 195,67 zł brutto

- dodatek dla żołnierzy zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianych w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych, dziś od 9,36 zł do 186,71 zł. Od marca 2012 będzie wynosił od 9,80 zł do 195,67 zł brutto.