Nadciśnienie tętnicze. Jaką terapię może zaproponować lekarz?

Badania

Lekarz, do którego zgłosimy się w celu leczenia nadciśnienia tętniczego na pewno skieruje nas na badania, które pozwalają zróżnicować nadciśnienie pierwotne od wtórnego.

Przede wszystkim konieczny jest pomiar ciśnienia w standardowych warunkach, po odpoczynku w pozycji siedzącej przez 5 - 10 minut. Ciśnienie mierzy się na obu ramionach, ponieważ zdarza się istotna asymetria, np. w przebiegu wrodzonych anomalii tętnic lub ich zwężenia spowodowanego chorobą (miażdżyca, zapalenia ściany tętnicy). U ludzi młodych, gdy konieczne jest wykluczenie nadciśnienia wtórnego do wrodzonego zwężenia, czyli tzw. koarktacji aorty, należy zmierzyć ciśnienie także na kończynach dolnych. Mankiet o odpowiednim rozmiarze zakłada się na udo, a słuchawkę przykłada do tętnicy podkolanowej (z tyłu, na wysokości stawu kolanowego). Charakterystyczne dla koarktacji jest to, że ciśnienie na tętnicach kończyn dolnych jest znacznie niższe, niż na tętnicach ramiennych, podczas gdy powinno być odwrotnie.

Nierzadko się zdarza, iż podwyższone ciśnienie stwierdza tylko lekarz w gabinecie, podczas gdy pomiary wykonywane przez pacjenta w domu są prawidłowe.

Może to być tzw. nadciśnienie białego fartucha. Żeby zdiagnozować pacjenta w sposób miarodajny, wykonuje się w takich wypadkach 24-godzinną rejestrację ciśnienia tętniczego. Całodobowy wykres pozwala stwierdzić, jaki procent stanowią epizody wysokiego ciśnienia i czy dana osoba rzeczywiście wymaga leczenia.

Do badań wykonywanych u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym należy także osłuchanie serca i płuc, kontrola stanu krążenia płucnego (w celu wykluczenia ewentualnego zastoju, który jest objawem niewydolności lewej komory serca) oraz sprawdzenie, czy na kończynach nie pojawiają się obrzęki, świadczące o niewydolności serca. Często lekarz osłuchuje także tętnice nerkowe, gdyż jedną z przyczyn nadciśnienia tętniczego może być właśnie zwężenie tętnicy nerkowej, możliwe do wykrycia poprzez wysłuchanie szmeru nad zwężonym naczyniem.

Inną przyczyną nadciśnienia wtórnego bywa nadczynność tarczycy. Lekarz może ją rozpoznać dzięki zwykłemu badaniu (wywiady, badanie fizykalne), co następnie wymaga potwierdzenia przez oznaczenie hormonów tarczycowych we krwi.

Dopiero dalszy etap diagnostyki - to badania dodatkowe: elektrokardiogram spoczynkowy, pozwalający stwierdzić zaburzenia rytmu serca, przerost lewej komory spowodowany nadciśnieniem, lub też niedokrwienie mięśnia serca, będące objawem choroby wieńcowej.

Jeśli pacjent ma dolegliwości sugerujące chorobę wieńcową, lekarz może zaproponować wykonanie testu wysiłkowego z oceną ukrwienia mięśnia serca w czasie wysiłku.

Badanie to pozwala stwierdzić, jak pacjent toleruje wysiłek oraz jaka jest reakcja ciśnienia tętniczego na obciążenie wysiłkiem. Jeśli okaże się, że jest ona hipertoniczna, czyli wzrost ciśnienia jest niewspółmierny do obciążenia, lekarz ma wskazówkę, iż skuteczność leczenia jest niezadowalająca i trzeba je skorygować. To, jakie wyniki uzyskamy w teście wysiłkowym, pozwoli także na odpowiednie dobranie ćwiczeń fizycznych, jako elementu terapii, z unikaniem zbyt dużych obciążeń, wyzwalających niekorzystne reakcje układu sercowo-naczyniowego.

Kolejnym ważnym badaniem jest ocena dna oczu. Naczynia siatkówki, dobrze widoczne za pomocą wziernika, zwanego oftalmoskopem, doskonale odzwierciedlają stan drobnych naczyń w całym organizmie i pozwalają ocenić spustoszenie dokonane przez chorobę nadciśnieniową. Kontrola okulistyczna jest niezbędnym elementem wstępnego badania osoby z nadciśnieniem, pozwalającym ocenić stopień zaawansowania choroby.

Wreszcie, badania biochemiczne krwi i moczu to też istotna część diagnostyki. Pomagają w rozpoznaniu chorób tarczycy, nadnerczy, przytarczyc czy nerek, jako przyczyny nadciśnienia. Zatem, pomocne jest oznaczenie elektrolitów (Ca, Na, K, Mg, P), substancji określających funkcję nerek (mocznik, kreatynina) oraz kilku innych parametrów odzwierciedlających zaburzenia metaboliczne, które mogą współwystępować z nadciśnieniem i zwiększać ryzyko powikłań naczyniowych. Te parametry to profil lipidowy (cholesterol i jego frakcje: LDL, czyli ten „zły” i HDL – „dobry” oraz triglicerydy), a także stężenie w surowicy glukozy i kwasu moczowego.

Badanie moczu pozwala natomiast wykryć, przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek, które bywa przyczyną nadciśnienia, czy też problemy z zagęszczaniem moczu (niski ciężar właściwy) wskazujące na rozpoczynającą się niewydolność nerek.

Niektóre z tych badań wykonuje się tylko raz lub powtarza rzadko, inne znów służą kontroli skuteczności leczenia i trzeba się im poddawać regularnie, z częstotliwością zaleconą przez lekarza.