Choroba zwyrodnieniowa stawów

Prawie wszyscy ludzie po 40-tym roku życia mają jakieś zmiany w stawach, choć nie wszyscy  odczuwają objawy. Po 70-tym roku życia już większość ludzi narzeka na dolegliwości stawowe. Zmiany zwyrodnieniowe możemy określić jako swego rodzaju "zużycie się" stawów. Początek choroby zwyrodnieniowej stawów przypada zwykle na drugą lub trzecią dekadę życia i najczęściej jest bezobjawowy.

Na zmiany zwyrodnieniowe stawów narażeni są ludzie w starszym wieku, otyli, o mało aktywnym trybie życia lub uprawiający aktywność, która powoduje przeciążenie stawów (na przykład dźwiganie, sport wyczynowy).

Budowa stawów

Stawy są to ruchome połączenia kości. Staw tworzą końce dwu lub większej liczby kości. Końce te są połączone więzadłami, a powierzchnie, które stykają się ze sobą, czyli tak zwane powierzchnie stawowe, pokryte są gładką chrząstką. Cały staw otacza torebka stawowa. Wewnętrzną powierzchnię torebki pokrywa tak zwana maziówka - błona produkująca płyn stawowy. Idealnie gładkie powierzchnie chrząstki, zwilżane płynem stawowym, zapewniają płynny ruch w stawie, bez oporów i niepotrzebnego tarcia. Budowa stawu i elastyczność więzadeł decydują o zakresie ruchu, możliwym do wykonania w danym stawie.

Mechanizm powstawania zmian zwyrodnieniowych

Prawidłowa chrząstka stawowa nie jest narażona na duże tarcie i nie zużywa się pod wpływem normalnych czynności stawu i normalnych obciążeń. Chrząstka nie zawiera naczyń krwionośnych, włókien nerwowych ani naczyń limfatycznych. W jej składzie znajduje się 95 procent wody i macierzy chrząstki, a tylko 5 procent komórek chrzęstnych, tak zwanych chondrocytów. Prawidłowe odżywienie i funkcjonowanie chrząstki stawowej zależy od naprzemiennego ucisku i odciążenia, jakim jest poddawana.

Nacisk powoduje odprowadzenie płynu z chrząstki do jamy stawowej a stąd do drobnych naczyń, podczas gdy odciążenie pozwala chrząstce "rozprężyć się", nawodnić i wchłonąć potrzebne substancje odżywcze.

Zmiany zwyrodnieniowe zaczynają się od zachwiania "mikrośrodowiska", w których znajdują się komórki chrzęstne. Zmiany w środowisku otaczającym te komórki prowadzą do ich nieprawidłowego zachowania się - komórki te zaczynają się dzielić i produkują zwiększoną ilość białek - proteoglikanów i kolagenu II typu. Kość znajdująca się bezpośrednio pod chrząstką odpowiada na te zmiany zwiększoną aktywnością komórek kościotwórczych, tak zwanych osteoblastów. Wskutek zwiększonego tworzenia kości pod chrząstką stawową zmieniają się właściwości fizyczne kostnych części stawu. Kość staje się sztywna, mniej podatna na odkształcenia i bardziej wrażliwa na urazy. W obrębie kości dochodzi do pęknięć mikroskopijnych struktur kości - są to tak zwane mikrozłamania.

Dalszy przebieg choroby,  to zmiany w komórkach błony maziowej, które prowadzą do tworzenia się w okolicy stawu narośli - tak zwanych osteofitów, zawierających tkankę kostną i łączną z wysepkami chrząstki. Osteofity są widoczne na zdjęciu rentgenowskim jako dzioby kostne. Sama chrząstka stawowa staje się nierówna, chropowata, z owrzodzeniami na powierzchni, a miejscami bardzo cienka lub zanikła.