Jaką terapię osteoporozy może zaproponować lekarz?

Leczenie farmakologiczne

W leczeniu osteoporozy mamy do dyspozycji kilka grup leków. Nie wszystkie leki o udowodnionej skuteczności są refundowane, w związku z tym dobór optymalnej terapii bywa ograniczony.

Preparaty wapnia i witaminy D są podstawą leczenia osteoporozy. Tutaj wybór jest spory. Czasem zaleca się aktywne metabolity witaminy D, żeby ominąć konieczność jej uaktywnienia (przyłączenia grupy OH, czyli hydroksylowej) w wątrobie lub nerkach. Dotyczy to osób z istotnym uszkodzeniem wątroby lub nerek oraz pacjentów przyjmujących leki przeszkadzające w przemianie witaminy D w wątrobie w postać aktywną (np. leki przeciwpadaczkowe).

Estrogeny, stosowane w hormonalnej terapii zastępczej, nie są już zalecane jako terapia pierwszego rzutu w zapobieganiu i leczeniu osteoporozy. Jest to związane z obawą o zwiększone ryzyko raka sutka u kobiet przyjmujących estrogeny. Ponieważ są inne leki, które skutecznie leczą osteoporozę, leczenie hormonalne włącza się, gdy istnieją inne dodatkowe wskazania - np. znacznie nasilone dolegliwości związane z menopauzą, tzw. objawy wypadowe. Wyjątkiem jest tibolon, substancja łącząca działanie różnych hormonów płciowych (estrogenów, progesteronu i androgenów), która ma działanie antyproliferacyjne na gruczoł piersiowy, czyli hamuje rozrost, a tym samym nie zwiększa ryzyka raka sutka.

SERM – selektywne modulatory receptorów estrogenowych - wśród nich zarejestrowany do leczenia osteoporozy raloksyfen. Leki te nie są hormonami. Oddziałują na receptory estrogenów, pobudzając je, lub blokując. Na jedne tkanki działają jak estrogeny, na inne – jak antyestrogeny. Raloksyfen działa na kość jak estrogeny, nie wywiera wpływu na macicę, a na piersi działa antagonistycznie w stosunku do estrogenów, dzięki czemu zmniejsza jego ryzyko. Nie będąc hormonem, nie znosi jednak objawów wypadowych. Działanie na kości polega na hamowaniu nadmiernej aktywności komórek kościogubnych, dzięki czemu możliwe jest pełne odbudowanie tkanki kostnej w miejscu uprzątniętym przez osteoklasty. Raloksyfen daje szybki efekt, zmniejszając już w pierwszym roku leczenia ryzyko złamań kręgów u pań o szczególnie dużym ryzyku (to znaczy tych, które już przebyły złamanie kręgu).

Leki hormonalne, w tym tibolon, oraz raloksyfen (lek z grupy SERM) stosuje się tylko u kobiet.

Bisfosfoniany przeznaczone są do leczenia osteoporozy zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Są to syntetyczne substancje - związki fosforu - które hamują resorpcję, czyli niszczenie kości. Dostępne w Polsce alendronian i rizedronian mają udowodnioną w badaniach klinicznych skuteczność, polegającą na istotnym zmniejszeniu ryzyka złamań kości (zarówno kręgów, jak i kości udowej). Leki te trudno wchłaniają się z przewodu pokarmowego i łatwo wiążą z różnymi substancjami, w związku, z czym muszą być przyjmowane ściśle według instrukcji podanej w ulotce.

Przedstawione leki mają działanie antyresorpcyjne, to znaczy hamujące aktywność komórek niszczących kość (osteoklastów).

Zanikanie tkanki kostnej bywa czasem spowodowane nie nadmierną aktywnością tych komórek, lecz zbyt opieszałą pracą komórek kościotwórczych (osteoblastów). Niestety, lekarze nie mają w tej chwili dużego wyboru, jeśli chodzi o leki pobudzające tworzenie kości (leki anaboliczne). Praktycznie mogą zalecać jedynie fluorek sodu, w małych dawkach, ponieważ duże dawki powodują tworzenie nieprawidłowej, nadmiernie łamliwej kości. Czekamy na rejestrację preparatu strontu, który pozytywnie wypadł w badaniach klinicznych, oraz parathormonu, który podawany w iniekcjach ma silne działanie anaboliczne na tkankę kostną.

W leczeniu osteoporozy wykorzystuje się czasem także leki, które pomagają w utrzymaniu optymalnego bilansu wapniowego, zmniejszając nadmierną utratę wapnia z moczem. Dotyczy to osób z tzw. hiperkalciurią nerkową. Bez zablokowania ucieczki wapnia z organizmu przez nerki nie można u nich uzyskać dobrego efektu w leczeniu osteoporozy, a podając wapń i witaminę D – sprowokować wystąpienie kamicy nerkowej. Do leków zmniejszających wydalanie wapnia z moczem należą tiazydy, chlortalidon i indapamid. Są to leki moczopędne, stosowane przede wszystkim w leczeniu nadciśnienia tętniczego i obrzęków. Ich podawanie wymaga uzupełniania potasu i magnezu, ponieważ – w przeciwieństwie do wapnia – wydalanie tych pierwiastków z moczem zwiększa się pod wpływem wymienionych leków.