Osteoporoza. Co o kościach wiedzieć powinniśmy

Przemiany kości w ciągu życia

Kości ulegają przemianom w trakcie całego życia człowieka. W ciągu pierwszych dwóch dekad, kości rosną. Około 25. roku życia człowiek osiąga tzw. szczytową masę kostną. Kości już dalej nie rosną, nie wydłużają się, ani nie ulegają pogrubieniu, nie zwiększa się też gęstość zawartych w nich soli mineralnych. Taki stan utrzymuje się do około 40-go roku życia. Potem, w miarę starzenia się organizmu, kość powoli zanika, czyli masa kostna ulega stopniowemu zmniejszeniu.

W drugiej i trzeciej dekadzie życia, mimo iż ustały procesy budowy szkieletu, kość nadal się zmienia. Po pierwsze, naprawiane są wszelkie uszkodzenia, jakim uległa tkanka kostna na skutek urazów mechanicznych lub zwykłego zużycia (swego rodzaju „zmęczenia materiału”). Komórki kościogubne (osteoklasty) uprzątają starą, uszkodzoną kość, po czym komórki kościotwórcze (osteoblasty) odbudowują w tym miejscu nową macierz kostną, która następnie ulega mineralizacji, czyli wysyceniu solami wapnia, uzyskując odpowiednią twardość. Ten ostatni etap tworzenia kości zależy od witaminy D. Wpływa ona nie tylko na mineralizację tkanki kostnej, ale reguluje wchłanianie wapnia i fosforu w przewodzie pokarmowym.

Podobne mechanizmy niszczenia i tworzenia tkanki kostnej zachodzą, gdy organizm domaga się wapnia i musi on być dostarczony przez kości. Pod wpływem jednego z hormonów regulujących poziom wapnia we krwi (tzw. parathormon – wydzielany przez przytarczyce) uaktywniają się wówczas osteoklasty niszcząc kość, by mógł się z niej uwolnić wapń. Dzięki temu poziom wapnia we krwi wraca do normy, ale ubytek w kości musi być odbudowany. Jest to, oczywiście, zadanie dla osteoblastów.

Procesy niszczenia kości (tzw. resorpcja kości) i jej odbudowy są ze sobą ściśle sprzężone – po pierwszym następuje drugi.

Przebudowa kości odbywa się w wielu miejscach szkieletu równocześnie, przy czym każda taka „jednostka przebudowy” jest mikroskopijnej wielkości.

Dopóki ilość tkanki odbudowanej jest równa ilości zresorbowanej (uprzątniętej), masa kostna pozostaje stała. Gdy proces niszczenia (resorpcji) przeważa nad odbudową - kości robi się coraz mniej. Masa kostna obniża się, beleczki kostne są coraz słabiej wysycone minerałami, robią się coraz cieńsze, wiele z nich ulega przerwaniu. Dochodzi do uszkodzenia mikroarchitektury tkanki kostnej. Właśnie na tym polega zanik kostny. Gdy gęstość minerałów w kościach obniży się o około 30 proc. ich wytrzymałość mechaniczna spada do poziomu tzw. progu załamań, czyli pojawia się zagrożenie złamaniami, nawet przy niewielkich urazach lub obciążeniach.

Taki stan – zmniejszenie masy kostnej o 30 proc. lub więcej, z zaburzeniami mikroarchitektury tkanki kostnej i zmniejszeniem jej odporności mechanicznej, prowadzącym do złamań kości – to właśnie osteoporoza.