Osteoporoza. Unikanie upadków i urazów to podstawa profilaktyki złamań

Osteoporoza to postępująca choroba kości, której istotą jest zmniejszenie masy tkanki kostnej i naruszenie jej struktury, wskutek czego zmniejsza się wytrzymałość mechaniczna kości. Obniżanie się masy kostnej odbywa się stopniowo, poczynając od wartości prawidłowych, przez tzw. osteopenię, aż do poziomu, przy którym występują złamania kości w wyniku niewielkich nawet urazów. Stan taki, to utrata co najmniej 30 proc. masy tkanki kostnej.

Kości człowieka tworzą się, rosną i zwiększają swoją masę do około 20 -25-go roku życia. Wówczas zostaje osiągnięta tzw. szczytowa masa kostna. Przez kolejnych 20 - 25 lat ludzkiego życia pozostaje ona niezmienna.

Nie oznacza to jednak, że w kościach nic się nie dzieje. Tkanka kostna podlega nieustannym procesom przebudowy, dzięki którym fragmenty uszkodzone zastępowane są przez nową, mocną kość. Procesy niszczenia i odbudowy toczą się równocześnie w wielu miejscach, zwanych jednostkami przebudowy kości. Oba te procesy – niszczenie i odbudowa - są ze sobą sprzężone i pozostają w równowadze. Ta równowaga umożliwia zachowanie stałej masy kostnej.

Taka stabilna sytuacja trwa do około 40-go roku życia, po którym - wskutek starzenia się organizmu i obniżenia aktywności hormonalnej gruczołów płciowych - niszczenie tkanki kostnej zaczyna przeważać nad jej odbudową. Masa kostna obniża się, a procesy zaniku kostnego nasilają się.

Dzieje się tak szczególnie u pań w okresie pomenopauzalnym. Wskutek niedoboru żeńskich hormonów płciowych (estrogenów) ulega nasileniu aktywność komórek kościogubnych, co prowadzi do zmniejszania się gęstości minerałów tkanki kostnej o kilka procent rocznie (u tzw. "szybkich utracjuszy" nawet powyżej 7 % rocznie). Utrata około 30 % masy kostnej oznacza osteoporozę, czyli obniżenie gęstości kości do tzw. progu złamań. Temu rozrzedzeniu tkanki kostnej towarzyszy bowiem uszkodzenie jej mikroarchitektury - a więc nie tylko zmniejszenie grubości beleczek tworzących kość, ale także przerwanie ciągłości wielu z nich.

Nadmiernie porowata (zrzeszotniała) kość nie ma prawidłowej odporności mechanicznej i ulega złamaniu pod wpływem nawet małych urazów.

Kości mężczyzny

U mężczyzn zachowanie się masy kostnej zależy głównie od stopnia nasilenia procesu starzenia się całego organizmu, nie zaś od gwałtownych zmian hormonalnych. Obniżanie się poziomu hormonów płciowych, prowadzące do tak zwanej andropauzy, przebiega powoli, bez gwałtownego kryzysu, jakim u kobiet jest menopauza. Także fakt, że mężczyźni osiągają w okresie dojrzewania  większą szczytową masę kostną, daje im lepsze zabezpieczenie przed krytycznym obniżeniem się gęstości kości. U zdrowego mężczyzny osteoporoza nie powinna więc się ujawnić. Jednak często dzieje się inaczej. Dotyka ona także panów, szczególnie tych, którzy cierpią na choroby gruczołów dokrewnych (nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc), kamicę nerkową szczawianowo-wapniową, niewydolność nerek, ciężkie choroby wątroby, przyjmują leki źle wpływające na tkankę kostną (kortykosterydy, leki przeciwkrzepliwe, przeciwpadaczkowe, niektóre leki moczopędne), lub też mają ku tej chorobie genetyczne uwarunkowania.