Niedokrwienie mózgu i zmiany naczyniowe w mózgu

Nie ma takiego momentu w życiu człowieka, w którym wszystkie komórki mózgowe  jednocześnie odpoczywałyby, a zmniejszenie dopływu krwi do mózgu nie spowodowałoby poważnych konsekwencji.

Mózg jest narządem o niezwykle dużym zapotrzebowaniu na tlen i substancje dostarczające energii. Innymi słowy ma bardzo wysokie wymagania, jeśli chodzi o ukrwienie tkanki poprzez naczynia tętnicze. To duże zapotrzebowanie wynika z intensywnej i nieustannej pracy mózgu.

Praca mózgu to nie tylko procesy myślowe. W mózgu znajdują się ośrodki zawiadujące rozmaitymi funkcjami organizmu, których sobie w danym momencie nie uświadamiamy. Na przykład, ośrodek oddechowy reguluje częstość i głębokość oddechów, krążeniowy – częstość pracy serca, siłę skurczu jego mięśnia, wysokość ciśnienia tętniczego. Od mózgu zależy zachowanie równowagi, płynność ruchów, wzrok, słuch.

Przyczyny niedostatecznego ukrwienia mózgu

Dopływ krwi do tkanki mózgowej zapewniają naczynia tętnicze. Odchodzą one od aorty i kierują się w stronę szyi, następnie wchodzą do wnętrza czaszki i tam, rozgałęziając się na coraz drobniejsze tętniczki, docierają do wszystkich "zakamarków" mózgu. Zwężenie lub zatkanie którejkolwiek z tętnic zaopatrujących mózg w utlenowaną krew, to główna przyczyna niedokrwienia mózgu. Dochodzi doń wskutek zmian miażdżycowych. Przyczyną zatkania tętnic są zakrzepy i zatory. Im większy jest kaliber zwężonej tętnicy, im ciaśniejsze zwężenie i większa liczba zbyt wąskich tętnic, tym konsekwencje niedokrwienia mózgu są poważniejsze.

Czasem jednak niedrożność jednej małej tętniczki może być przyczyną katastrofy. Mała tętniczka może bowiem dostarczać krew do bardzo małego, ale niezwykle ważnego obszaru mózgu. Przykładem jest udar pnia mózgu. W pniu mózgu znajduje się maleńkie zgrupowanie komórek, tworzących ośrodek oddechowy. Uszkodzenie  tego ośrodka wskutek niedokrwienia prowadzi do śmierci. Może się to zdarzyć w konsekwencji małego zakrzepu, który zatka jedną małą tętniczkę.

Następstwa niedokrwienia mózgu:

Utrata przytomności lub omdlenie zdarzają się zwykle wskutek chwilowego niedokrwienia całego mózgu. Główne przyczyny omdleń to spadek ciśnienia tętniczego (po nadmiernym odwodnieniu na przykład w czasie biegunki, po krwotokach, po zażyciu leków obniżających ciśnienie), zaburzenia rytmu serca (przerwy w tętnie, zbyt wolne tętno), zawał serca z niewydolnością lewej komory.

Udar niedokrwienny mózgu to martwica, czyli zawał fragmentu tkanki mózgowej wskutek spadku dopływu krwi tętniczej. Najczęstszymi przyczynami udarów niedokrwiennych jest zakrzep którejś z tętnic mózgowych lub zator skrzepliną pochodzącą z innego miejsca tętnicy lub serca. Zakrzepy w tętnicach powstają na podłożu blaszek miażdżycowych, przeważnie, gdy blaszka ulegnie pęknięciu. Zakrzep w drobnej tętnicy zamyka jej światło. Prowadzi to do zatrzymania dopływu krwi do tej części tkanki mózgowej, którą tętnica zaopatrywała w krew.

Jeśli zakrzep powstanie w dużej tętnicy, może jej nie zatkać. Jeżeli jednak jego fragment urwie się i popłynie na obwód (w kierunku, w którym tętnicą jest coraz węższa), w końcu zaczopuje światło naczynia. Skrzepliny z lewego przedsionka lub lewej komory serca przedostają się do aorty i płyną do różnych naczyń tętniczych. Niektóre mogą dotrzeć aż do tętnic mózgowych, stając się przyczyną zatoru i udaru niedokrwiennego mózgu. Najważniejszą przyczyną tworzenia się skrzeplin w sercu jest przewlekłe migotanie przedsionków. Jest to zaburzenie rytmu, w którym mięsień przedsionków nie kurczy się. Brak mechanicznego skurczu przedsionków prowadzi do zalegania krwi w przedsionkach serca, a to z kolei sprzyja powstawaniu skrzeplin. Mogą one też powstawać na nierównych powierzchniach zastawek serc a u chorych z wadami zastawkowymi.

Przemijające niedokrwienie mózgu nie pozostawia trwałych następstw, ale początkowo daje objawy takie jak udar. Może ono być zwiastunem udaru. Dochodzi do niego wskutek chwilowych zaburzeń dopływu krwi do pewnego obszaru mózgu. Przyczyną może być mały zator, który ulegnie rozpuszczeniu, dzięki czemu drożność zatkanego naczynia zostanie przywrócona.