Niewydolność serca. Lewokomorowa i prawokomorowa

 

Objawy nieprawidłowej pracy serca jako pompy

 

Objawy niewydolności lewej komory serca:

 

Uczucie kołatania (przyspieszonego bicia serca) w czasie wysiłku fizycznego.

 

Jest to mechanizm kompensacyjny - serce, nie mogąc wypompować w każdym skurczu odpowiedniej porcji krwi, "nadrabia" częstością. W ten sposób objętość krwi wyrzucana do aorty w jednostce czasu (na przykład 1 minuty) pozostaje prawidłowa, mimo osłabienia mięśnia serca. Zachowanie prawidłowej pojemności minutowej jest możliwe we wcześniejszych stadiach niewydolności lewej komory. Przy znaczniejszym uszkodzeniu mięśnia serca może to być niemożliwe, mimo przyspieszonej pracy serca.

 

Duszność, początkowo wysiłkowa, w miarę nasilania się niewydolności serca, także spoczynkowa.

Duszność jest skutkiem zalegania krwi w żyłach płucnych i przesiąkania wody z tych żył do tkanki śródmiąższowej i pęcherzyków płucnych. Stanowi to przeszkodę w normalnej wymianie gazowej w płucach. Pęcherzyki płucne nie mogą w czasie wdechu napełnić się odpowiednią ilością powietrza, a następnie oddać swobodnie tlen do krwi naczyń płucnych i przyjąć z niej dwutlenek węgla. Jest to tak zwany zastój płucny - zastój krwi, która nie może swobodnie odpłynąć do lewego przedsionka i lewej komory, bo w niewydolnej lewej komorze brakuje miejsca. Zajmuje je krew, która nie została wypompowana w poprzednim cyklu pracy serca wskutek osłabienia mięśnia lewej komory. Zastój w płucach i związane z nim przesiąkanie wody do tkanki płuc jest zatem przyczyną niedostatecznej wymiany gazowej między krwią a powietrzem pęcherzykowym. Prowadzi to do niedotlenienia organizmu i uczucia duszności. I znowu włącza się mechanizm kompensacyjny: przyspieszenie i pogłębienie oddechu, by jak najwięcej świeżego powietrza docierało do pęcherzyków płucnych. Osoba, która odczuwa duszność, oddycha szybko i stara się, by oddech był jak najgłębszy. Jest to bardzo ciężka praca, prowadząca do uczucia zmęczenia, a nawet wyczerpania. W miarę nasilania się niewydolności serca duszność pojawia się przy coraz mniejszych wysiłkach, w końcu - także w spoczynku.

 

 

Poza dusznością wysiłkową dla niewydolności lewej komory serca charakterystyczna jest tzw. duszność typu "ortopnoe".

Występuje ona przeważnie w nocy, a jej przyczyną jest pozycja leżąca i związany z nią większy niż w pozycji pionowej powrót krwi żyłami do prawej komory i następnie do płuc. Płuca są przekrwione, bowiem w lewej komorze nie ma miejsca na sprawne odbieranie krwi z płuc i pompowanie jej do aorty. Oddech poprawia się i duszność zmniejsza, gdy pacjent usiądzie i spuści nogi. Wtedy więcej krwi zalega w dolnej połowie ciała i sytuacja jest łatwiejsza zarówno dla płuc, jak i serca. Duszność typu ortopnoe, pojawiająca się w pozycji leżącej i zmniejszająca lub ustępująca w pozycji pionowej, świadczy o niewydolności lewej komory.

 

Nasilenie niewydolności krążenia określamy w czterostopniowej skali, zaproponowanej przez Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne i powszechnie stosowanej przez lekarzy w całym świecie.

 

 I stopień oznacza, że dana osoba choruje na serce, ale jest ono w pełni wydolne.

 

II stopień, to stan, w którym objawy (duszność i nadmiernie przyspieszone bicie serca) występują przy dużych wysiłkach. Określenie wielkości wysiłku może być dość nieprecyzyjne i zawsze musi być odniesione do wieku pacjenta. Na przykład, dla osoby 40-letniej dużym wysiłkiem jest wejście z zakupami (np. dwie torby ważące po 5 kg) na czwarte - piąte piętro. Jeśli ktoś ma 75 lat, dużym wysiłkiem jest wejście na piętro II.

 

III stopień niewydolności krążenia to występowanie jej objawów przy małych wysiłkach, to znaczy w czasie czynności związanych z prostą samoobsługą - mycie, ubieranie się, słanie łóżka.

 

IV stopień, to niewydolność lewej komory ujawniająca się w spoczynku. Chory nie jest w stanie wykonać najmniejszej czynności bez zadyszki. Leżąc spokojnie także oddycha z trudem i ma przyspieszone tętno.

 

Objawy te są zauważalne przez lekarza i przez samego pacjenta. Lekarz dodatkowo może stwierdzić pewne symptomy niewydolności lewej komory serca, badając pacjenta. Widzi sinicę warg, końca nosa, palców, związaną z niedotlenieniem krwi, które towarzyszy niewydolności serca. Osłuchując płuca pacjenta, stwierdza tak zwane cechy zastoju. Jeśli zastój jest bardzo masywny - chory ma sinicę i ciężką duszność - lekarz rozpoznaje obrzęk płuc.

Jeżeli wskutek niewydolności lewej komory spada znacznie ciśnienie tętnicze (nawet do nieoznaczalnego), zmniejsza się lub ustaje przepływ krwi przez ważne narządy (mózg, nerki, wątrobę, serce), ustaje funkcja nerek (chory nie oddaje moczu) - mówimy o wstrząsie sercowym. Jest to najcięższa i najgorzej rokująca postać niewydolności lewokomorowej serca. Niejednokrotnie jedynym sposobem uratowania chorego jest pilny przeszczep serca.