Niedobory żywieniowe i zdrowotne problemy z tym związane

 

Witaminy - są to rozmaite związki chemiczne, które - podobnie jak aminokwasy niezbędne - nie mogą być zsyntetyzowane w organizmie i trzeba je dostarczać z pożywieniem. Są one niezbędne w różnych przemianach biochemicznych organizmu. Od ich obecności zależy przebieg wielu reakcji chemicznych.

 

Witamina A (retinol) - jest potrzebna do tworzenia barwników siatkówki i utrzymania prawidłowego stanu nabłonków (na przykład skóry, przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, dróg moczowych.) Niedobór witaminy A powoduje upośledzenie widzenia w ciemności (niedowidzenie nocne, kurza ślepota), wysychanie spojówek, rozmiękanie rogówki, uszkodzenie nabłonków przewodu pokarmowego i dróg oddechowych, upośledzenie smaku i węchu. Źródła witaminy A w diecie to ryby morskie, tran, wątroba, węgorz, żółtko jaj, masło, oleje roślinne, szpinak, szczaw, groszek zielony, botwina, sałata, jarmuż, dynia, marchew. Morele .  

 

Witamina C (kwas askorbinowy) jest potrzebna do produkcji kolagenu (białko tkanki łącznej i kości). Od niej zależy stan wielu tkanek, na przykład zębiny, dziąseł, kości. Jej ciężki niedobór jest przyczyną szkorbutu. W lżejszych przypadkach niedobór kwasu askorbinowego utrudnia gojenie się ran i oparzeń, zwiększa przepuszczalność ściany naczyń krwionośnych. Najwięcej witaminy C w naszej diecie dostarcza kiszona kapusta i cytrusy. Należy pamiętać, że gotowanie niszczy witaminę C. Wśród innych źródeł tej witaminy trzeba wymienić różę cukrową, różę dziką, porzeczki, agrest, maliny, truskawki, rabarbar, bób, kapustę, kalafior, szczypior, pory, cebulę, groszek zielony, ziemniaki, pomidory, rzepę, jarmuż, chrzan, rzodkiewkę, brukselkę, brokuły.

 

Witamina D jest niezbędna do wchłaniania wapnia i fosforu w przewodzie pokarmowym oraz mineralizacji tkanki kostnej. Niedobór witaminy D powoduje u dzieci krzywicę, u dorosłych - osteomalację. W podeszłym wieku niedobór tej witaminy przyczynia się do wystąpienia osteoporozy. Źródłem witaminy D są ryby morskie, tran, wątroba, żółtko jaja, masło, masło roślinne, sery żółte. Witamina D jest także syntetyzowana w skórze pod wpływem działania promieniowania słonecznego. Ekspozycja na słońce jest także ważnym sposobem dostarczenia organizmowi tej witaminy.

 

Witamina B1 (tiamina) bierze udział w przemianie węglowodanów. Jej niedobór powoduje chorobę beri-beri, w której występuje uszkodzenie nerwów obwodowych (polineuropatia obwodowa) mózgu (ostre, krwotoczne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego) i serca (niewydolność krążenia). Tiamina jest obecna w takich produktach, jak drożdże, niełuskane ziarno pszenicy i ryżu, płatki owsiane, mięso wieprzowe, wątroba wieprzowa, wątroba cielęca, jaja, ziemniaki, orzechy, groch, fasola, pieczywo pełnoziarniste.

 

Witamina B2 (ryboflawina) uczestniczy w wielu reakcjach przemiany węglowodanów. Jej niedobór prowadzi do zmian chorobowych w obrębie jamy ustnej (zajady w kącikach ust), oczu (tworzenie się naczyń krwionośnych w rogówce, zapalenie rogówki), skóry (zaczerwienione, łuskowate zmiany w bruzdach nosowo-wargowych, na skrzydełkach nosa, uszach, powiekach i skórze narządów płciowych zewnętrznych. Podstawowe produkty zawierające ryboflawinę to drożdże, wątroba cielęca, wątroba wieprzowa, mleko, płatki owsiane, całe ziarno pszenicy, szpinak, mięso wieprzowe, jaja, marchew, chleb biały, ser żółty, makrela.

 

 

Witamina B5 (kwas pantotenowy) uczestniczy w wielu reakcjach enzymatycznych. Dieta pozbawiona tej witaminy powoduje ogólne złe samopoczucie, mrowienia i pieczenie stóp, uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej. Kwas pantotenowy znajduje się w wielu produktach, między innymi zawierają go drożdże, wątroba, jaja, niełuskane ziarno pszenicy, płatki owsiane, pełnoziarnisty chleb, chleb biały, mięso wieprzowe, mięso wołowe, mleko, ziemniaki, szpinak, marchew, kapusta.

 

Witamina B6 (pirydoksyna) uczestniczy w przemianach aminokwasów i kwasów tłuszczowych. Jest niezbędna w procesach metabolicznych mózgu, krwi i skóry. Niedobór pirydoksyny jest przyczyną łojotokowego zapalenia skóry, zapalenia języka, zajadów, neuropatii obwodowej, niedokrwistości, zmniejszenia liczby limfocytów we krwi. Pirydoksynę zawierają drożdże, niełuskane ziarno pszenicy, mięso wołowe, mięso wieprzowe, chleb biały, kapusta, płatki owsiane, mleko, marchew, ziemniaki, ryby.

 

Witamina B12 (kobalamina) jest niezbędna do prawidłowego wytwarzania krwinek w szpiku i produkcji mieliny (składnik osłonek włókien nerwowych) w układzie nerwowym. Niedobór kobalaminy jest przyczyną niedokrwistości i zaburzeń neurologicznych. Najczęstsze przyczyny niedoboru kobalaminy to nieżyt zanikowy śluzówki żołądka i dieta wegetariańska. Pokarmowe źródła tej witaminy to wątroba, nerki, śledź, makrela, łosoś, pstrąg, flądra, dorsz, mózg wieprzowy, mózg cielęcy, wołowina, baranina, cielęcina, żółtko jaja kurzego, sery żółte.

 

Witamina PP (niacyna) jest niezbędna w reakcjach utleniania i redukcji. Niedobór niacyny powoduje pelagrę. Objawy pelagry to zapalenie jamy ustnej i języka, zapalenie skóry (nasilającego się pod wpływem światła słonecznego), zaburzenia umysłowe (zaburzenia pamięci i orientacji, splątanie, urojenia) i biegunka. Objawy te mogą występować w różnych konstelacjach. Źródła witaminy PP w diecie to drożdże, wątroba wieprzowa, wątroba cielęca, mięso wołowe, mięso wieprzowe, makrela, niełuskane ziarno pszenicy, pełnoziarnisty chleb, marchew, chleb biały, groszek, szpinak, jabłka, kapusta, pomarańcze, ziemniaki.

 

Witamina K jest niezbędna do produkcji wielu białek stanowiących tak zwane czynniki krzepnięcia, bez których krew nie może krzepnąć. Ich niedobór powoduje skazy krwotoczne. Witamina K potrzebna jest też do produkcji białek tkanki kostnej. W diecie źródłem tej witaminy są lucerna, szpinak, kapusta, kalarepa, marchew, pomidory, groch, truskawki, ziemniaki, sery żółte, żółtka jaj kurzych, wątroba. Najwięcej witaminy K powstaje w jelicie grubym pod wpływem bakterii jelitowych - z tego źródła organizm korzysta w największym stopniu.

 

Witamina H (biotyna) bierze udział w reakcjach przemiany węglowodanów i tłuszczów. Jej niedobór jest przyczyną zapalenia skóry i języka. Witaminę tę zawierają jaja, mleko, kurczaki, śledź, wieprzowina, wołowina, banany, winogrona, pomarańcze, kalafior, groch, szpinak, cebula, sałata, buraki, marchew, kapusta, drożdże, grzyby, ziarno pszenicy. Surowe białko jaj zawiera awidynę, która jest antagonistą biotyny. Długotrwałe spożywanie surowych jaj może prowadzić do klinicznych objawów niedoboru tej witaminy.

 

Witamina E (tokoferol) spełnia w organizmie funkcję przeciwutleniacza.  Jej niedobór powoduje hemolizę (rozpad krwinek czerwonych), zmiany w mięśniach, móżdżku i nerwach obwodowych. Źródła witaminy E to soja, kiełki zbóż, oleje roślinne - słonecznikowy i sojowy, jaja świeże całe, żółtko jaja, kasze - jęczmienna i gryczana, zboża, orzechy, szparagi, tran, masło, masło roślinne, kapusta – czerwona i włoska, jarmuż, groszek zielony, brukselka, fasola biała, groch, płatki owsiane.