Zaburzenia rytmu serca, czyli arytmia

Prawidłowy rytm serca to rytm zatokowy, czyli pochodzący z węzła zatokowego, miarowy, mający częstość od około 60 skurczów/min do 80 skurczów/min. Rytm inny, niż ten uważany za prawidłowy, stanowi jakąś odmianę arytmii, czyli zaburzeń rytmu serca.

Serce człowieka kurczy się rytmicznie z częstością około 70 skurczów (uderzeń) na minutę. W nocy rytm serca zwalnia się, w dzień - zależy od aktywności człowieka. Wypoczynek i relaks powodują zwolnienie pracy serca. Wysiłek fizyczny, działanie w pośpiechu, stres - przyspieszają czynność serca. Częstość rytmu serca dostosowuje się do potrzeb organizmu. Jeśli większa aktywność tkanek (mięśni, mózgu) zwiększa ich zapotrzebowanie na tlen, serce musi zwiększyć dostawę. Pompuje więcej krwi do aorty, a to wymaga szybszej pracy.

Skurcze serca są możliwe, dzięki pobudzeniu mięśnia sercowego przez prąd elektryczny. Zdrowe serce nie pobiera prądu z zewnątrz. Ma własną, malutką elektrownię. Jest to, tak zwany, węzeł zatokowy - skupisko specjalnych komórek, które mają właściwości bodźcotwórcze, czyli potrafią produkować impulsy elektryczne. Węzeł zatokowy znajduje się w górnej części prawego przedsionka serca. Stąd impuls elektryczny rozchodzi się w całym sercu, przemieszczając się, jako tzw. fala pobudzenia, poprzez mięsień przedsionków do węzła przedsionkowo-komorowego, a następnie do mięśnia komór. Z węzła przedsionkowo-komorowego wychodzi tak zwany pęczek Hisa, który rozdwaja się na lewą i prawą odnogę. Odnogi te docierają do odpowiednich komór i - rozgałęziając się na liczne, drobne włókna - dostarczają prąd do roboczego mięśnia komór. Dotarcie fali pobudzenia do mięśnia zapoczątkowuje skurcz mechaniczny komór. W węźle przedsionkowo-komorowych fala pobudzenia troszkę się zwalnia. Dzięki temu przedsionki kurczą się pierwsze, a komory dopiero po chwili, gdy napełnią się otrzymaną z przedsionków krwią.

Przyczyny zaburzenia rytmu serca

Nadmierne przyspieszenie lub zwolnienie częstości pracy serca oraz wtrącanie się dodatkowych skurczów serca pomiędzy normalne pobudzenia określamy mianem arytmii. Najczęstsze przyczyny zaburzeń rytmu serca nie związane z chorobą serca to:

• gorączka;
• niedokrwistość;
• zaburzenia  elektrolitowe: obniżenie lub podwyższenie stężenia potasu, magnezu lub wapnia we krwi;
• nadczynność tarczycy.

Choroby serca, w których mogą występować zaburzenia rytmu, to:

• choroba wieńcowa;
• zawał serca;
• tętniak pozawałowy;
• wady serca;
• choroby mięśnia serca, tak zwane kardiomiopatie;
• zapalenie mięśnia serca;
• działanie niektórych leków antyarytmicznych;
• przeciążenie serca spowodowane wysokim ciśnieniem tętniczym;
• niewydolność mięśnia serca;
• wrodzone anomalie układu bodźcoprzewodzącego serca.

Bywa też, że przyczyny zaburzeń rytmu nie można ustalić. Ponieważ zaburzenia rytmu serca są bardziej objawem, niż chorobą, zdiagnozowanie ich podłoża jest bardzo ważne dla prawidłowego leczenia. Jeśli przyczyna pozostaje nieznana, a arytmia jest groźna lub znacznie upośledza wydolność fizyczną i komfort życia, stosuje się leczenie objawowe - tak zwane leki antyarytmiczne.