Mądrość, powaga i wiedza kontra młodość

Ewa Kozakiewicz: Czy ludzie w sile wieku są wdzięcznym tematem dla artystów malarzy i rzeźbiarzy?

Anna Budzałek, adiunkt Działu Malarstwa w Muzeum Narodowym w Krakowie: Moim ulubionym obrazem (1650 r.), związanym z wiekiem dojrzałym jest portret papieża Innocentego X, Autorstwa Velazqueza, przez wielu uważany za jeden z najlepszych portretów na świecie. Miałam przyjemność widzieć go na żywo w Doria Pampili – Pallazzo, prywatnej galerii w Rzymie.

Historia malarstwa bogata jest w portrety wielkich tego świata, a każdy szanujący się notabl kościelny czy świecki miał swój portret wykonany przez najlepszych artystów danego okresu. Ta tendencja w sztuce światowej jest niezmienna, bowiem pewien satus społeczny przynależy ludziom wieku dojrzałego, ich dostojeństwu.

Dojrzała twarz, na której odcisnęło się piętno życia, było i jest wyzwaniem dla prawdziwego artysty. To ciekawe mocowanie: czy uzyska się prawdę psychologiczną, którą widz potrafi docenić? Jak ją przekazać? To trudne.

Dlatego, że trudne, tych prac jest mało?

Przeglądając albumy sztuki w poszukiwaniu dzieł, które zahaczają o urodę wieku dojrzałego, faktycznie dostrzegamy, że ich jest mało. Kultura europejska poświęca głównie uwagę pięknu prezentowanemu przez młodość. Piękno zaklęte w młodym ciele na wyżyny wyniosła już starożytność. Później przejęły je czasy nowożytne – głównie renesans. Można mnożyć przykłady dzieł trzech największych artystów: Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela Santiego czy goniącego ich w mistrzostwie geniusza, Sandro Botticellego. Ale to wcale nie znaczy, że nie ma przykładów dzieł, których tematem jest człowiek starszy.

Jakich?

Wiek dojrzały czy starość w sztuce Północnej Europy, w sztuce niderlandzkiej XV- XVI wieku, myślę tu o Boschu i Bruegelu, nierzadko były pokazywane dosyć karykaturalnie. Mówiąc ogólnie, wiek dojrzały w sztukach pięknych, to przede wszystkim motyw człowieka starego. Kobieta czy mężczyzna pokazywani byli w kontraście z człowiekiem młodym lub wręcz z dzieckiem. To zestawienie, zderzenie postaci w drastycznie różnym wieku sprawiały, że prace były odbierane jako moralitet, przypowieść o przemijaniu i ulotności. Nierzadko te obrazy dotykały więc czułej strony.