Medycyna spersonalizowana, protonoterapia, leki innowacyjne...

Wielka Brytania jest jednym ze światowych liderów w pracach nad medycyną spersonalizowaną, która ma szczególne znaczenia w onkologii. Brytyjczycy mają strategiczny plan walki z rakiem, którego częścią jest np. projekt „100 000 Genomes Project”, zakładający odczytanie genomów 100 tys. chorych na nowotwory i choroby rzadkie. Wszystko po to, by odejść od uniwersalnego modelu leczenia poszczególnych typów nowotworów, do jak najbardziej zindywidualizowanego. National Health Service powołał jedenaście ośrodków – pacjenci, którzy trafią do nich, otrzymają możliwość uzyskania terapii dobranej do profilu genetycznego. NHS to odpowiednik polskiego NFZ, a brytyjski system ochrony zdrowia nie należy do najbardziej „rozrzutnych” w Europie – wręcz przeciwnie, na Wyspach ogląda się każdego funta przed jego wydaniem.

Brytyjczycy jednak wiedzą, że nowoczesne technologie w medycynie się zwracają. Choć potrzebne są poważne inwestycje, i leczenie wydaje się droższe, w efekcie pojawiają się oszczędności. - Nowe podejście niesie potencjalnie wielkie korzyści dla pacjentów, lekarzy i systemów ochrony zdrowia. Wymaga jednak dużych zmian dostosowawczych, zarówno w mentalności twórców systemu, jak i w zakresie mechanizmów - przekonywał na październikowej konferencji poświęconej medycynie spersonalizowanej dr Wojciech Niedźwiedź, szef grupy badawczej na Wydziale Onkologii Instytutu Medycyny Molekularnej Uniwersytetu w Oxford. - W Wielkiej Brytanii genetyka, genomika i nauki pokrewne stanowią trzon wszystkich programów studiów medycznych – mówił prof. Rory Shaw, dyrektor ds. medycznych w Healthcare UK.

W Polsce onkolodzy i genetycy też znają korzyści, płynące z medycyny spersonalizowanej. - Dzięki badaniom genetycznym można wcześniej przewidzieć, czy dany lek, często bardzo kosztowny, będzie skuteczny, co pozwoli uniknąć szkodliwych skutków niedopasowanej do pacjenta terapii - podkreślała prof. Maria Sąsiadek, konsultant krajowy ds. genetyki klinicznej. Brakuje jednak rozwiązań systemowych. - Diagnostyka molekularna jest dramatycznie niedofinansowana. Placówki zajmujące się poradnictwem i diagnostyką genetyczną funkcjonują przy dużych ośrodkach akademickich i onkologicznych. Tylko tam jest możliwe uzyskanie świadczeń z zakresu genetyki na odpowiednim poziomie. Ze względu na poważne niedofinansowanie poradnictwa i badań genetycznych, dostęp do tych usług w Polsce z roku na rok maleje – przyznała prof. Sąsiadek.

Być może jednak uda się znaleźć finansowanie na odpowiednim poziomie dla poradni genetycznych przy centrach onkologicznych o najwyższym stopniu referencyjności, do których trafialiby przede wszystkim pacjenci obarczeni największym ryzykiem zachorowania na raka  - m.in. z powodu obciążenia genetycznego.

Leki innowacyjne w onkologii

W Polsce, w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej, niedostępnych jest też wiele nowoczesnych leków onkologicznych. Z trzydziestu najbardziej powszechnych leków innowacyjnych dostępnych w trzynastu krajach Unii w Polsce dostępne bez ograniczeń są… dwa. Szesnaście kolejnych jest refundowanych przez NFZ, ale z poważnymi ograniczeniami (np. tylko w części wskazań medycznych). Dwanaście leków jest w ogóle niedostępnych. A 90 proc. polskich onkologów przyznaje, że zdarza im się w ogóle nie informować pacjentów o możliwych innowacyjnych terapiach – by nie pogłębiać frustracji i rozpaczy chorych i ich rodzin.

Z raportu, przygotowanego przez firmę konsultingową EY wynika, że choroby nowotworowe zmniejszają polskie PKB o ok. 17 mld zł – rocznie. W ciągu dziesięciu lat będzie to kwota wyższa o co najmniej 3 mld zł – to koszty pośrednie dla gospodarki, związane z przedwczesnymi zgonami, niepełnosprawnością chorych leczonych metodami tradycyjnymi, trwającą długo absencją w pracy, koniecznością wypłaty zasiłków i rent etc. Tymczasem zapewnienie 100 proc. dostępności nowoczesnych leków onkologicznych kosztowałoby nieco ponad miliard złotych. Eksperci postulują przyspieszenie procedur refundacyjnych, tak by NFZ płacił szybciej za nowoczesne terapie i jednocześnie – utworzenie specjalnego funduszu, który finansowałby innowacyjne terapie, które z różnych powodów nie mogą być objęte powszechną refundacją.

Protonoterapia: szansa na precyzyjne uderzenie w raka

Wszystko wskazuje, że spośród innowacyjnych metod leczenia nowotworu w Polsce będzie dostępna terapia protonowa – naświetlanie guza wiązką protonów. 15 października w Krakowie ruszy Centrum Cyklotronowe Bronowice, w którym już od kilkunastu miesięcy leczeni są pacjenci z nowotworami gałki ocznej. W CCB już wkrótce – być może od stycznia 2016 roku – będą mogli być leczeni pacjenci z niektórymi nowotworami głowy i szyi. Protonoterapia jest metodą drogą (koszt naświetlania jednego pacjenta to nawet 100 tys. zł), ale bardzo skuteczna i niepowodująca u pacjentów skutków ubocznych (precyzyjna wiązka protonów oszczędza tkanki wokół guza, a także narządy znajdujące się np. za nim). Bronowice to pierwszy w Polsce ośrodek protonoterapii. I na razie - jedyny.