Panowie, badać trzeba się co miesiąc

Z danych Krajowego Rejestru Nowotworów Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej - Curie wynika, że nowotwory jądra stanowią 1,6 proc. zachorowań na nowotwory złośliwe u mężczyzn, przy czym wśród młodych mężczyzn są najczęściej występującym nowotworem. Prawie 75 proc. przypadków występowania raka jąder dotyczy mężczyzn pomiędzy 20 a 49 rokiem życia. Dobra wiadomość: rak jądra jest jedną z najłatwiej uleczalnych form raka, jeżeli zostanie wykryty odpowiednio wcześnie.

Liczba zachorowań na raka jądra w ciągu ostatnich trzech dekad wzrosła trzykrotnie i w 2010 roku zanotowano prawie 1100 zachorowań i 123 zgony z powodu nowotworów jądra. Większość zgonów z powodu nowotworów złośliwych jądra występuje do 39. roku życia (55 proc.).

Rak jądra to nieprawidłowy rozrost komórek tego gruczołu. To rzadki typ nowotworu. Panowie często nie są świadomi, że mogą zachorować. Bardzo łatwo dochodzi do przerzutów nieprawidłowych komórek przez naczynia krwionośne oraz chłonne do np. płuc, wątroby, kości, dlatego ważne jest, by nie lekceważyć żadnych zmian, jakie zachodzą w obrębie jąder.  Ale uwaga - nie każdy guz jądra wskazuje na nowotwór.

Rak jądra: objawy

Każdy mężczyzna po 15 roku życia co miesiąc powinien badać sobie jądra, a co trzy lata pokazać je lekarzowi. Samobadanie najlepiej wykonywać po kąpieli, gdy moszna jest rozluźniona, łatwiej wówczas wyczuć wszelkie nieprawidłowości. Każde jądro powinno być dokładnie zbadane przez rolowanie między dłońmi i palcami. Zdrowe jądro jest gładkie, dość twarde, ale elastyczne. - Należy zwrócić uwagę na to, czy jądra się nie powiększyły, nie ma w nich wyczuwalnych guzków, czy skóra jest napięta czy podejrzanie chropowata, czasem jądro może boleć (ale nie musi). Pierwszym objawem świadczącym o nieprawidłowości jest opuchlizna, obrzęk lub stwardnienie w jednym z jąder - mówi dr n. med. Bartosz Dybowski, urolog ENEL-MED, członek Polskiego i Europejskiego Towarzystwa Urologicznego. W jednej trzeciej przypadków mężczyźni doświadczają tępego bólu i uczucia ciążenia w podbrzuszu, mosznie i pachwinie.

Rak jądra: leczenie i rokowania

W razie niepokojących objawów, należy jak najszybciej skontaktować się z urologiem, który zbada jądra oraz zleci badanie USG. Doświadczony lekarz może rozpoznać nowotwór w czasie badania palpacyjnego. Potwierdzeniem diagnozy jest wynik USG, a także poziom markerów nowotworowych AFP, beta-hCG i LDH w surowicy krwi. Czasem zleca się dodatkowo tomografię komputerową jamy brzusznej. W przypadku potwierdzenia nowotworu, nie wykonuje się biopsji, która mogłaby doprowadzić do rozsiewu choroby.

- Pierwszy etap leczenia polega na usunięciu całego jądra i może być przeprowadzony w każdym oddziale urologicznym. Po określeniu rodzaju nowotworu i stopnia zaawansowania choroby, pacjent kierowany jest do regionalnego ośrodka onkologicznego, gdzie planowane jest dalsze leczenie. Może obejmować chemioterapię, radioterapię, usunięcie węzłów chłonnych lub połączenie tych metod - mówi urolog.

Usunięcie jednego jądra nie wpływa na życie seksualne i płodność mężczyzny. Drugie jądro potrafi wyprodukować spermę potrzebną do zapłodnienia. - Zaburzenia erekcji i niepłodność może wywołać chemioterapia. Z tego powodu mężczyźni z guzem jądra jeszcze przed zabiegiem chirurgicznym powinni rozważyć oddanie nasienia do banku nasienia - podpowiada dr Dybowski.

Efektem zabiegu jest brak jądra, ale można go zastąpić protezą. Zabieg nie jest refundowany przez NFZ, a za protezę trzeba zapłacić około 1000 zł.

W grupie ryzyka zachorowania na raka jądra są panowie z niezstąpionym jądrem oraz ci, u których wcześniej rozpoznano nowotwór drugiego jądra lub raka jądra u ojca lub brata. Ryzyko rozwinięcia się raka u tych mężczyzn może być nawet 17 razy większe. Rak jądra częściej pojawia się też m.in. w wyniku zanieczyszczenia środowiska oraz u mężczyzn, którzy urodzili się z niską wagą.

Wodniaki i żylaki jąder

- Oprócz nowotworu istnieją również inne, częstsze przyczyny powiększenia jądra lub innych struktur w obrębie moszny. Należą do nich wodniak jądra, torbiel nasienna, żylaki powrózka nasiennego czy zapalenie najądrza - mówi dr Bartosz Dybowski. Wodniak to nagromadzenie się płynu w mosznie między jądrem a samą moszną. Wodniaki mogą być duże, ale nie są niebezpieczne. Wodniak pojawia się samoistnie. Czasem bywa następstwem operacji żylaków powrózka nasiennego.

- Zabieg ich usunięcia wykonuje się u osób ze znacznie poszerzonym splotem żylnym odbierającym krew z jądra. Powiększone żyły są wyczuwalne, a czasem widoczne powyżej jądra. Żylaki mogą powodować dolegliwości bólowe, mogą być przyczyną pogorszenia jakości nasienia i niepłodności, a mogą też szpecić. Wszystkie te powody stanowią wskazania do leczenia zabiegowego polegającego na przecięciu żyły jądrowej. Można przeprowadzić zabieg w sposób klasyczny lub za pomocą laparoskopii - mówi dr Dybowski.

Do jądra ściśle przylega podłużna struktura zwana najądrzem. - Prawidłowe najądrze jest słabo wyczuwalne na tylnej powierzchni oraz nad górną częścią jądra. W narządzie tym kończą się wszystkie kanaliki jądra produkujące nasienie. Tu plemniki dojrzewają w drodze do nasieniowodów. Najądrze jest często miejscem rozwoju zakażeń o podłożu bakteryjnym. U młodszych mężczyzn zapalenie najądrza jest chorobą przenoszoną drogą płciową w związku z zakażeniem bakterią Chlamydia. U mężczyzn starszych ma raczej związek z przerostem prostaty, utrudnieniem oddawania moczu i zaleganiem nasienia - mówi urolog. W obu przypadkach choroba ma charakter nagły. Towarzyszy jej silny ból i gorączka. Pacjent powinien otrzymać odpowiedni antybiotyk i kilka dni spędzić w łóżku.

Inną patologią najądrza jest torbiel. Zmiany potrafią znacznie urosnąć i przypominać wielkością jądro. Nie są groźne, leczone są chirurgicznie wtedy, gdy powodują defekt kosmetyczny lub zaczynają przeszkadzać.

Powodem zgłoszenia do urologa często jest również ból jądra. - Jeśli przyczyną jest jedna z opisanych patologii, wówczas badanie lekarskie jest w stanie ją rozpoznać. Czasem jednak ból pojawia się bez wyraźnego powodu, bywa że trwa wiele tygodni lub miesięcy, często nawraca. Taki stan nazywamy zespołem bólowym. Bywa, że choroba gruczołu krokowego czyli prostaty powoduje ból, który promieniuje do jądra. W takiej sytuacji jądro przy ucisku nie jest bolesne, natomiast ból wzmaga się podczas badania prostaty. Jeśli przyczyna bólu pozostaje nieznana najczęściej stosuje się leczenie mniej typowymi lekami przeciwbólowymi, stosowanymi w tak zwanym bólu neuropatycznym - mówi specjalista.

Wszystkie schorzenia powinny być leczone przez urologa.