Profilaktyka odleżynowa krok po kroku

W każdym szpitalu powinien działać zespół ds. profilaktyki odleżyn - edukujący pracowników, pacjentów i ich rodziny, dokonujący rejestru pacjentów zagrożonych występowaniem odleżyn i podejmujący działania, wnioskujący o zakup środków oraz wyposażenia, a także zajmujący się usprawnieniem funkcjonowania tego typu profilaktyki w jednostce. Po niezbędną wiedzę można udać się do szpitala, jednakże zapobieganie odleżynom w domu to najczęściej walka jednej osoby - opiekuna chorego. Codzienna profilaktyka polega na dokładnym oglądaniu skóry w poszukiwaniu ewentualnych zaczątków odleżyn, nawilżaniu jej przy użyciu naturalnych kosmetyków, szczególnej dbałości o higienę (również miejsc intymnych) oraz nieprzerwanej ochronie przed urazami mechanicznymi, które mogłyby spowodować uszkodzenia skóry. W szpitalu każdego zagrożonego wystąpieniem odleżyn pacjenta powinno się wpisać do rejestru, a następnie dokładnie monitorować i w razie potrzeby rozpocząć leczenie.

Skale oceny ryzyka i stopnie odleżyn

Według zaleceń krajowego konsultanta w sprawie prowadzenia profilaktyki przeciwodleżynowej u osób hospitalizowanych, każdemu przyjętemu do szpitala pacjentowi w ciągu pierwszych dwóch godzin pobytu należy wystawić ocenę zagrożenia ryzyka wystąpienia odleżyn. Można tego dokonać przy użyciu jednej ze skali oceny ryzyka, np. Norton, Douglas lub Waterlow. Punktowe skale różnią się od siebie podlegającymi ocenie czynnikami, dlatego stan tego samego pacjenta według jednego pomiaru określić można jako "duże ryzyko", według innego natomiast "brak zagrożenia". Dla przykładu, w skali Waterlow ocenia się m.in. masę ciała, stan skóry, płeć i wiek, w skali Norton natomiast ogólną kondycję, ruchliwość i stan psychiczny (2).

W domowej profilaktyce i leczeniu odleżyn również można posłużyć się powyższymi sposobami oceny, choć w dokładnej diagnozie niezastąpione jest doświadczenie lekarskie. Gołym okiem natomiast widać różnice między stopniami zaawansowania odleżyn:

1. Blednące zaczerwienienie, bez uszkodzenia mikrokrążenia.

2. Powiększające się zaczerwienienie, uszkodzenie mikrokrążenia, ból, obrzęk.

3. Głębokie uszkodzenie, martwica, widoczna rana.

4. Uszkodzenie do kości, martwica otaczających warstw skóry.

5. Zaawansowana martwica, wdaje się zakażenie ogólne.

Odleżyny - zapobieganie oraz pielęgnacja

Profilaktykę odleżyn wspomaga się również opatrunkami oraz akcesoriami. Każdy oddział szpitalny, w którym hospitalizowani są pacjenci z grupy ryzyka występowania odleżyn bądź z zaobserwowanymi zmianami, powinien być wyposażony w materace zmiennociśnieniowe, poduszki przeciwodleżynowe, podkłady i pokrowce na materace etc. oraz środki o działaniu miejscowym antybakteryjnym, pielęgnacyjnym, nawilżającym i natłuszczającym skórę, łagodzącym podrażnienia, przywracającym pH skóry, a także regeneracyjnym w przypadku jej maceracji (uszkodzenie skóry przez zawilgocenie). Na odleżyny w celu zapobiegania ich rozwinięciu i wspomaganiu gojenia stosować można różnorodne opatrunki. Hydrokoloidowe (Granuflex) stanowią barierę dla drobnoustrojów i bakterii, utrzymują wilgotne środowisko w ranie, a dzięki wodoodporności zapobiegają przenikaniu wody z zewnątrz. W zwalczaniu bakterii w ranach odleżynowych dużą skutecznością wykazują się również opatrunki antybakteryjne (Aquacel Ag Extra i Aquacel Ag Foam) ze srebrem jonowym, które utrzymują działanie nawet do siedmiu dni. Ważne, by opatrunki pochłaniały wydzielinę i zabezpieczały brzegi rany przed wilgocią.

(1) Zalecenia konsultanta Krajowego w dz. Pielęgniarstwa w sprawie prowadzenia profilaktyki odleżyn u pacjentów hospitalizowanych

(2) E. Krupińska Ocena ryzyka powstawania odleżyn przy użyciu dostępnych skal — opis przypadku [w:] Via Medica, tom 20, nr 3 (2012), s. 380-384