Sami dbajmy o swoje zdrowie

Amerykańska agencja ds. żywności i leków (FDA) uznała, że utwardzone oleje roślinne, są niezdrowe i w ciągu trzech lat muszą zostać wycofane. Tak już od ponad dziesięciu lat jest w Danii, w Wielkiej Brytanii także namawia się władze, by zakazać sprzedaży tego typu olejów. Norweskie władze również wypowiedziały wojnę producentom jedzenia, które zawiera tłuszcze trans. W Polsce nikt o tym nie wspomina. A tłuszcze typu trans są bardzo szkodliwe dla zdrowia. Co powodują?

Utwardzone oleje roślinne to margaryny do smarowania pieczywa i do pieczenia, tłuszcze gastronomiczne do pieczenia i smażenia. Same oleje roślinne nie są szkodliwe, ale utwardzone tak. Proces utwardzania polega na wprowadzeniu dodatkowego wodoru do kwasu tłuszczowego. Wodór umiejscawia się wówczas w tzw. pozycji trans czyli po przeciwnych stronach wiązania podwójnego w łańcuchu węglowym - można powiedzieć, że dwa nowe wodory znajdują się po przekątnej wiązania. To powoduje, że już nie mają płynnej konsystencji. Ponadto utwardzone oleje są bardziej trwałe i przetworzone np. w produkcji herbatników, mają długi okres przydatności do spożycia.

Kwasy utwardzone mogą podwyższać cholesterol frakcji LDL, a obniżać frakcję HDL, co sprzyja odkładaniu się blaszki miażdżycowej w ścianach tętnic. Efektem tego jest nadciśnienie tętnicze i miażdżyca, prowadzące do udarów i zawałów serca. Zwiększają też ryzyko zachorowań na niektóre typy nowotworów poprzez powodowanie zmian w funkcjonowaniu błon komórkowych, co prowadzi do namnażania się komórek nowotworowych, a co za tym idzie przyspiesza rozrastanie się guzów. Kwasy tłuszczowe trans przyczyniają się też do rozwoju cukrzycy typu 2 oraz otyłości, przy której znacznie wzrasta wewnątrzbrzuszna tkanka tłuszczowa. Poprzez zmiany w błonach komórkowych, przyczyniają się również do spadku odporności organizmu.

Skoro są tak szkodliwe, należałoby je całkowicie wyeliminować np. z jadłospisu dzieci.

Tak. U dzieci, których organizm dopiero się rozwija, spożycie kwasów tłuszczowych typu trans wykazuje silniejsze działanie i może spowodować wcześniejsze wystąpienie zmian chorobowych, o których wspomniałam. Dlatego m.in. już od dawna rekomenduje się podawanie dzieciom masła, a nie margaryny. Masło też zawiera izomery trans, ale pochodzenia naturalnego i w mniejszej ilości, dlatego z żywieniowego punktu widzenia nie stanowią one problemu.

Czy da się całkowicie wyeliminować utwardzone tłuszcze roślinne z diety?

W tej chwili nie jest możliwe wyeliminowanie całkowicie spożycia utwardzonych tłuszczów, ponieważ znajdują się one, poza margarynami, w prawie wszystkich produktach przemysłowo przetworzonych, które zawierają tłuszcz, np. wyroby cukiernicze: ciasta i ciastka, cukierki, zupy i sosy instant, produkty fast-food, wyroby czekoladowe, chipsy. Warto świadomie robić zakupy i czytać etykiety. W tej chwili duży nacisk kładzie się na znakowanie produktów, czyli umieszczanie na etykiecie zawartości kwasów tłuszczowych trans. Jedyną możliwością zminimalizowania spożycia tych kwasów jest unikanie produktów, które je zawierają lub wybieranie takich, które zawierają ich jak najmniej.

Czy Polska wzorem innych krajów, także powinna nakazać ich wycofanie z produkcji? 

Jeżeli gremia naukowe jednoznacznie opowiedzą się za szkodliwością kwasów tłuszczowych o izomeryzacj trans, to oczywiście tak. Trzeba pamiętać, że koncerny, które wydały potężne pieniądze na technologie i produkują duże ilości tłuszczów z kwasami trans mogą podważać opinie naukowców. Jednak obecne działania zmierzają w kierunku edukacji społeczeństwa oraz nakłaniania producentów do zmniejszania udziału tych tłuszczów w produktach, co w efekcie pomoże zminimalizować spożycie kwasów trans.

Problemem są nie tylko tłuszcze trans, ale również inne składniki powodujące choroby, otyłość. Które najlepiej omijać z daleka?

Właściwie jest wiele takich składników, które powinny zostać wycofane. Mam na myśli m.in. konserwanty, barwniki, słodziki - to wszystko jest dodawane do żywności w procesach przetwórczych i nie jest jej naturalnym składnikiem.

Jednak w dzisiejszych czasach nie jest możliwa całkowita rezygnacja z dodatków do żywności co, niestety, wynika z potrzeb konsumenta, który chętniej kupuje produkt trwały, który można przechowywać przez kilka dni, tygodni, o ładnym kolorze, zapachu, intensywnym smaku. Poniekąd sami jesteśmy sobie winni takiej sytuacji. Dlatego teraz chyba najważniejsza jest edukacja społeczeństwa pod kątem dokonywania odpowiednich wyborów przy kupnie żywności i to wymusi na producentach minimalizowanie dodatków tych substancji.