Pierwsze sygnały i rozpoznanie

Jakie są objawy zbliżającej się menopauzy? Pierwsze sygnały o tym, że jajniki wydzielają mniej estrogenów docierają do kobiety, między innymi, w postaci nieregularnego miesiączkowania. Krwawienia miesięczne trwają krócej, stają się mniej obfite. Cykle są coraz częściej bezowulacyjne - wówczas w środku cyklu nie zmienia się charakter śluzu. Jeśli się mierzy temperaturę wewnętrzną (w pochwie lub w odbytnicy) - nie zauważa się charakterystycznego dla jajeczkowania wzrostu temperatury.

Zmniejszenie produkcji estradiolu zwiększa wydzielanie gonadotropin w przysadce mózgowej. LH, czyli hormon luteinizujący i FSH, czyli follikulostymulina to dwa ważne hormony określane wspólną nazwą gonadotropin. Pełnią one przez całe życie kobiety nadrzędną rolę wobec jajników i sterują nie tylko cyklem miesięcznym. Decydują o momencie wystąpienia pierwszej miesiączki, czuwają na prawidłowym przebiegiem ciąż. Kontrolne działanie przysadki w stosunku do jajników odbywa się na zasadzie tzw. sprzężenia zwrotnego ujemnego. Oznacza to, że małe stężenie estradiolu skutkuje wzmożoną produkcją tych hormonów, które są wydzielane w mózgu, a które z kolei pobudzają jajnik do produkcji estrogenów.

Lekarz rozpozna menopauzę, gdy - po wykluczeniu ciąży - w ciągu 6 miesięcy nie wystąpi krwawienie miesięczne, stężenie estradiolu zaś obniży się poniżej 30 pg/ml, a FSH wzrośnie powyżej 30 j/l.

Po menopauzie głównym żeńskim hormonem w organizmie kobiety jest estron. Jego produkcja jednak nie zachodzi w jajnikach. Powstaje on w nadnerczach. Częściowo jest także produkowany w tkance tłuszczowej. Jeśli kobieta jest szczupła, ma mniej tkanki tłuszczowej, objawy związane z przekwitaniem będą u niej zapewne bardziej nasilone niż u pań z nadwagą. To dlatego szczuplejsze panie są w większym stopniu zagrożone osteoporozą.

Zmiany hormonalne w okresie menopauzy dotyczą nie tylko jajników. Także inne gruczoły zmniejszają produkcję hormonów.

Menopauza: Hormon młodości, melatonina, hormon wzrostu

Proces ograniczania wydzielania różnorodnych hormonów - SDHEA, melatoniny i hormonu wzrostu (wszystkie wymienione hormony występują u każdego człowieka - zarówno u mężczyzn, jak też i u kobiet) zaczyna się długo przed okresem przekwitania.

W organizmie kobiety, już od 35-go roku życia stopniowo zmniejsza się wydzielanie siarczanu dehydroepiandrosteronu (w skrócie SDHEA) w nadnerczach. Substancja ta nazywana jest popularnie hormonem młodości. Odmładza bowiem skórę, poprawia nastrój, zwiększa zadowolenie z życia, zapobiega depresji, zwiększa popęd płciowy, a ponadto zapobiega osteoporozie, poprawia gospodarkę węglowodanową (chroni w ten sposób przed wystąpieniem cukrzycy) i zwiększa wydolność fizyczną.

Dochodzi także do obniżenia stężenia melatoniny. Podstawową rolą melatoniny, produkowanej przez szyszynkę w mózgu jest regulowanie rytmów biologicznych, czyli inaczej mówiąc wpływ na regulację zaburzeń snu. Melatonina ułatwia zasypianie, a wywołany przez nią sen przypomina sen naturalny, bez zaburzenia faz snu, jak po lekach typowo nasennych. Niedobór melatoniny związany z wiekiem odpowiedzialny jest ponadto za procesy starzenia się organizmu. Uważa się również, iż substancja ta poprawia odporność, a także chroni komórki przed utleniającym działaniem toksycznych związków chemicznych (co zapobiega przedwczesnemu umieraniu różnych komórek ludzkiego ciała).

Równocześnie znacząco spada poziom hormonu wzrostu (w skrócie GH od ang. growth hormon), produkowanego przez przysadkę. Produkcja tego hormonu zaczyna się stopniowo zmniejszać już poczynając od 40-ego roku życia, zarówno u kobiet jak u mężczyzn. Jednakże proces ten wyraźnie nasila się około 50-tego roku życia. Niedobór GH wpływa niekorzystnie na stężenia cholesterolu - zwiększa się stężenie LDL cholesterolu i cholesterolu całkowitego - popularnie nazywanego „złym cholesterolem”, gdyż to właśnie jego obecność  powoduje zmiany miażdżycowe w tętnicach. Zwiększa się także stężenie białek odpowiedzialnych za przyspieszone krzepnięcie krwi, co z kolei może nasilać zmiany zakrzepowe w naczyniach krwionośnych. Mięśnie powoli ulegają zwiotczeniu. Dochodzi do zwiększonego tworzenia tkanki tłuszczowej. Na skutek niedoboru GH może rozwijać się nadciśnienie tętnicze. Zmniejsza się więc ogólna wydolność fizyczna i zdolność do pokonywania wysiłków.