Różne sposoby podawania hormonów kobiecych

Przed rozpoczęciem hormonalnej terapii zastępczej lekarz kieruje na badania:

- Badanie krwi: cholesterol z podziałem na frakcje („dobry i zły cholesterol”, a także stężenie triglicerydów), oznaczenie enzymów wątrobowych i bilirubiny, oznaczenie parametrów krzepnięcia krwi tj. czas krzepnięcia i tzw. wskaźnik protrombinowy,

- USG narządu rodnego,

- Cytologię,

- Mammografię.

Leczenie menopauzy: można zacząć wcześniej

W okresie premenopauzalnym, gdy pojawiają się pierwsze nieregularności, panie z reguły otrzymują preparat progesteronu (lub jego pochodnych – ta grupa fachowo nazywa się gestagenami). Lek ten przyjmują jedynie w drugiej fazie, czyli od 16 dnia cyklu. Gestageny powodują, że panie czują się lepiej, poprawia się samopoczucie, wraca regularna miesiączka. Leki te hamują także rozwój osteoporozy, zmniejszają ryzyko raka macicy. Nie są jednak pozbawione działań niepożądanych. To one odpowiedzialne są za zatrzymanie wody w organizmie, przyrost wagi, zwiększenie apetytu, bóle i obrzmienie piersi, zmiany nastroju ze skłonnościami do depresji, zmiany trądzikowe, migrenowe bóle głowy.

Terapia estrogenowa

Potem, kiedy spada produkcja estrogenów w jajniku, lekarz rozpoczyna terapię estrogenową. Hormonalna terapia zastępcza ma na naśladować normalną grę hormonalną, z czasów naturalnego cyklu miesiączkowego.

Lekarz może zaproponować przyjmowanie hormonów według różnych schematów:

Terapia sekwencyjna- przez 21 dni przyjmuje się wyłącznie estrogeny, a potem przez 12 dni estrogeny (zwykle w mniejszej dawce niż na początku) w połączeniu z gestagenami. Po zakończeniu opakowania, robi się 7-dniową przerwę i wtedy pojawia się tzw. krwawienie z odstawienia, podobne do krwawienia miesięcznego.

Terapia sekwencyjna ciągła- w tym schemacie stale przyjmuje się tę samą dawkę estrogenów (np. w postaci plastrów), a w drugiej połowie „cyklu” (12-14 dni w miesiącu), dodatkowo tabletki z gestagenem. Gdy zakończy się seria tabletek z gestagenem pojawia się krwawienie miesięczne.

Terapia ciągła – przyjmuje się tabletki zawierające zarówno estrogeny jak też progesteron bez przerwy. Jest to metoda bez krwawień i zwykle lekarze zalecają ją paniom, które rozpoczynają leczenie hormonalne, co najmniej rok po menopauzie.

Estradiol i estry estradiolu można stosować doustnie, przezskórnie (w postaci plastrów, żelu), donosowo (w postaci spray`u), domięśniowo, dopochwowo oraz podskórnie w postaci implantów.

Estrogeny stosowane na skórę wchłaniają się bezpośrednio do krwi i nie przechodzą przez wątrobę, a więc te częściej lekarze zapisują paniom cierpiącym na podrażnienia wątroby.

Z reguły w HTZ (hormonalnej terapii zastępczej) podaje się łącznie preparaty zawierające estrogeny i progesteron (ten ostatni zazwyczaj tylko przez kilka dni w cyklu). Jeśli jednak kobieta przebyła operację usunięcia macicy (np. z powodu mięśniaków), lekarz prawdopodobnie zaproponuje przyjmowanie wyłącznie estrogenów.

Kto nie powinien otrzymywać HTZ, czyli  przeciwwskazania do leczenia hormonalnego menopauzy

Kobieta nie może być bezpiecznie leczona estrogenami, jeśli:

- Ma czynną chorobę wątroby, a także przewlekłe aktywne choroby wątroby.

- Przebyła zatorowość płucną (zwłaszcza, jeśli zator tętnicy płucnej nie był następstwem urazu).

- Chorowała na zakrzepowe zapalenie żył.

- Miewa krwawienia z dróg rodnych, a ich przyczyna nie została dotychczas ustalona

- Stwierdzono u niej ciężką hipertrójglicerydemię, czyli wysokie stężenie triglicerydów we krwi.

- Choruje na endometriozę.

- Jeste po leczeniu raka endometrium, czyli inaczej raka trzonu macicy.

- Stwierdzono u niej raka piersi.

Hormonalne leczenie zastępcze lekarze stosują szczególnie ostrożnie u pań z:

- Nadciśnieniem tętniczym, z uwagi na możliwość zatrzymywania wody w organizmie. Po zastosowaniu hormonów może bowiem dojść do podwyższenia ciśnienia tętniczego.

- Kamicą żółciową.

- Padaczką – lek przeciwpadaczkowy, fenytoina, przyspiesza metabolizm estrogenów.

- Migrenowymi bólami głowy, bowiem progestageny pogarszają przebieg migreny, nasilając częstość i intensywność dolegliwości.

- Mięśniakami macicy (szczególnie dużymi i krwawiącymi) – podanie estrogenów może pobudzać mięśniaki do wzrostu.

- Uzależnieniem od nikotyny – nikotyna i substancje smołowate zawarte w dymie tytoniowym w połączeniu z estrogenami nasilają ryzyko powikłań (zarówno nowotworowych jak też zatorowych i zakrzepowych).

- Cukrzycą.

Jakich efektów terapii można się spodziewać

U ponad 90 procent kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą dochodzi do zmniejszenia objawów wypadowych menopauzy, z których najbardziej przykre są uderzenia gorąca i nocne poty. Panie zauważają poprawę nastroju, ustąpienie skłonności do płaczliwości, depresji.

Kobiety stosujące estrogeny mają ładniejszą cerę, ich skóra jest bardziej elastyczna, pozbawiona zmarszczek i lepiej nawilżona.

Po zastosowaniu estrogenów maleje częstość i nasilenie objawów zakażenia dróg moczowych, zwiększa się wilgotność pochwy, poprawia grubość śluzówki układu moczowo-płciowego.

Przeprowadzone w ostatnich latach badania kliniczne na dużych grupach kobiet dowiodły, że stosowanie estrogenowej terapii zastępczej u pań w wieku 60 lat i więcej może zwiększać ryzyko wystąpienia nagłych incydentów wieńcowych (zawału serca i stanów przedzawałowych) w pierwszym roku leczenia. Wydaje się więc, że największe korzyści ze stosowania estrogenów odnoszą kobiety młodsze - zaraz po zakończeniu miesiączkowania, które jeszcze nie chorują na chorobę wieńcową.

Liczne badania nad hormonalnym leczeniem zastępczym dowodzą, że podawanie estrogenów zmniejsza o 50 procent ryzyko zachorowania na raka jelita grubego.

Co dalej, czyli jak podtrzymać efekty terapii?

Obecnie uważa się, że hormonalne leczenie zastępcze można bezpiecznie stosować przez okres od kilku miesięcy do około pięciu lat (oczywiście po wcześniejszym wykluczeniu przeciwwskazań). Leczenie wieloletnie (od 5 do 10 lat) lekarze zalecają paniom z bardzo nasilonymi objawami wypadowymi, osteoporozą lub czynnikami ryzyka rozwoju osteoporozy.

Natomiast terapia przedłużona powyżej 10 lat wymaga bardzo ścisłego nadzoru lekarskiego i powinna być stosowana rzadko, tylko u niektórych pań.